Kredyty frankowe — omówienie wyroku Trybnału Sprawiedliwości UE

Orzeczenie to ma duże znaczenie dla toczących się przed polskimi sądami postępowań, w których konsumenci próbują podważyć skuteczność umów o kredyty walutowe, bowiem Trybunał stwierdził w nim, że pozbawienie mocy nieuczciwych postanowień umownych jest skuteczne już od dnia zawarcia umowy.

Wyrok Trybunału dotyczy tego, czy skutki bezskuteczności nieuczciwych postanowień umownych mogą być ograniczone w czasie, a w szczególności czy jest możliwe, aby uznać bezskuteczność danych postanowień wyłącznie na przyszłość i w związku z tym ograniczyć zobowiązanie przedsiębiorcy do zwrotu nienależnych korzyści wyłącznie do okresu po wydaniu wyroku.

Trybunał orzekł, że:

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on orzecznictwu krajowemu ograniczającemu w czasie skutki restytucyjne związane ze stwierdzeniem nieuczciwego charakteru – w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy – warunku znajdującego się w umowie zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę jedynie do kwot nienależnie zapłaconych na podstawie takiego warunku po ogłoszeniu orzeczenia, w którym sąd stwierdził ów nieuczciwy charakter.

Inicjatorami postępowania przed TSUE były hiszpańskie sądy, do których wniesione zostały powództwa o stwierdzenie nieważności zawartych w umowach o kredyt hipoteczny tzw. klauzul dolnego progu oraz o zwrot nienależnie – ich zdaniem – pobranych na podstawie takiej klauzuli kwot. Wątpliwości, z jakimi hiszpańskie sądy zwróciły się do trybunału w Luksemburgu, wynikały m.in. z tego, że tamtejszy sąd najwyższy (Tribunal Supremo), choć uznał, że takie postanowienia (z powodu braku ich przejrzystości) są nieważne, to jednocześnie ograniczył moc wsteczną skutków swojego orzeczenia. Sąd ten postanowił bowiem, iż stwierdzenie nieważności klauzul dolnego progu nie ma wpływu na sytuacje, które zostały już wcześniej rozstrzygnięte przez sądy. A to oznaczało, że banki muszą zwrócić klientom tylko te kwoty, które zostały pobrane na podstawie zakwestionowanych postanowień już po wydaniu orzeczenia przez sąd najwyższy – czyli ograniczył w czasie roszczenia kredytobiorców.

Trybunał w obliczu stanowiska sądu hiszpańskiego wskazał, że interpretacja dyrektywy winna prowadzić do wniosku, iż praw konsumentów nie można ograniczać w imię interesu przedsiębiorców, co skutkuje tym, że przedsiębiorca musi zwrócić wszystkie korzyści, które nabył na podstawie umownego postanowienia uznanego następnie przez sąd za niedozwolone.

TSUE tym orzeczeniem potwierdził, że nieuczciwość zapisów umownych stwierdzana jest na moment zawarcia umowy, a roszczenia o zwrot nieuczciwie osiągniętych korzyści przez przedsiębiorcę nie mogą być ograniczane. Wyrok ten kładzie kres przedstawianej czasem interpretacji dyrektywy, która zakłada możliwość ograniczenia praw konsumentów w imię interesu przedsiębiorców. TSUE swoim wyrokiem potwierdził więc linię orzeczniczą, która wywodzi, iż interes konsumentów jest chroniony poprzez pozbawienie mocy nieuczciwych postanowień umownych ze skutkiem od dnia zawarcia umowy, a ekonomiczny efekt bezskuteczności nie może być ograniczany poprzez wybór daty, od której konsumentowi przysługiwałyby roszczenia.

Na marginesie warto wskazać, że w tym wyroku TSUE przypomniał jak sądy krajowe powinny podchodzić do klauzul niedozwolonych:

Osoby zainteresowane tematem mogą zasięgnąć u nas niezobowiązującej porady, podczas której, na podstawie dostarczonych dokumentów, ocenimy czy sprawa kwalifikuje się do wszczęcia sporu z bankiem.

kancelaria@chudzikowski.pl  tel. 71 33 90 90