11 czerwca zapadnie wyrok w sprawie WIBOR-u - Kancelaria Prawna Chudzikowski

11 czerwca zapadnie wyrok w sprawie WIBOR-u [save the date!]

Już za niecały miesiąc Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz pierwszy zajmie się polską sprawą dotyczącą kredytu złotówkowego opartego na wskaźniku WIBOR (sprawa C-471/24). Sugerujemy zapisać datę 11 czerwca 2025 r. w kalendarzu, bo planowane orzeczenie może diametralnie zmienić sytuację kredytobiorców PLN!

Pytania prejudycjalne zadał w maju 2024 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie i dotyczą one możliwości badania klauzul zmiennego oprocentowania pod kątem ich nieuczciwego charakteru, a także ewentualnych skutków takiej wadliwości. Może się okazać, że posiadacze kredytów PLN będą uprawnieni do wyeliminowania ze swoich umów stawki WIBOR, a nawet do domagania się unieważnienia całej umowy kredytu!

Spór o WIBOR — i nie tylko!

Pytania skierowane do TSUE dotyczą kredytów hipotecznych w złotówkach ze zmiennym oprocentowaniem, których oprocentowanie ustalane jest jako suma stałej marży banku oraz stawki referencyjnej WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate).

WIBOR to wskaźnik referencyjny, który określa wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Upraszczając, działa to w ten sposób, że banki uczestniczące w panelu WIBOR deklarują stopy procentowe, po których są skłonne pożyczyć pieniądze innym bankom. Na podstawie średniej arytmetycznej tych wartości GPW Benchmark, jako administrator, oblicza wskaźnik WIBOR.

Przez wiele lat WIBOR kształtował się na niskim poziomie (w latach 2015–2021 bliskim zeru), dzięki czemu kredytobiorcy mogli liczyć na relatywnie niskie comiesięczne raty. Niestety znaczące podwyżki stóp procentowych w 2022 roku spowodowały drastyczny skok WIBOR-u do poziomów rzędu 7% – a wraz z nim gwałtowny wzrost rat kredytowych.

Niejasności związane z WIBOR-em

Zjawisko to zaczęło skłaniać do stawiania pytań o to:

Kto kształtuje wysokość WIBOR-u i na jakich zasadach?

Czy deklaracje banków odpowiadają rzeczywistym transakcjom rynkowym, czy też mogło dochodzić do manipulowania wskaźnikiem WIBOR?

Do jakiego poziomu WIBOR może rosnąć i w jakim stopniu wpłynie to na wzrost oprocentowania?

Czy gdy wskaźnik spadnie, zmniejszą się też raty kredytu, a jeśli tak – to o ile?

Czy kredytobiorcy jako konsumenci zostali prawidłowo poinformowani o ryzyku związanym z konstrukcją zmiennego oprocentowania kredytu?

Systemowi bankowemu doskonale jest już znana instytucja niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych) – masowo powoływana w sprawach kredytów frankowych. Nie można wykluczyć, że zostanie ona również zastosowana w sprawach kredytów PLN – skoro bank jako przedsiębiorca narzucał kredytobiorcom jako konsumentom niejasne i niekorzystne postanowienia określające zasady zmiennego oprocentowania.

Ponadto art. 69 Prawa bankowego wyznacza konieczne elementy umowy o kredyt, bez których nie może ona prawidłowo funkcjonować. Brak dostatecznie jasnego określenia mechanizmu i wysokości zmiennego oprocentowania może doprowadzić do powstania na tyle istotnej luki w umowie, że będzie ona skutkować nawet całkowitą nieważnością zobowiązania kredytowego.

Pytania prejudycjalne

Sąd Okręgowy w Częstochowie sformułował następujące pytania prejudycjalne, które już w czerwcu w rozpozna Trybunał Sprawiedliwości UE:

Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?

W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?

W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze i drugie, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że zapisy umowy dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR można traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, z uwagi na niewłaściwe poinformowanie konsumenta odnośnie narażenia na ryzyko zmiennej stopy procentowej, w tym w szczególności niewskazaniu, w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą ustalania zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością oraz nierównomierny rozkład tego ryzyka na strony umowy?

W przypadku pozytywnej odpowiedzi na wcześniejsze pytania, czy art. 6 ust 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR możliwym jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której wysokość oprocentowania kwoty kapitału kredytu będzie się opierała na drugim składniku ustalającym wysokość oprocentowania zawartym w umowie, to jest stałej marży banku, co spowoduje zmianę oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe?

Wyrok w sprawie WIBOR-u — podsumowanie

W sprawie C-471/24 Trybunał przede wszystkim odpowie na pytanie, czy polskie sądy powinny mieć możliwość badania prawidłowości klauzul zmiennego oprocentowania. Zielone światło do analizy tych zapisów z pewnością może skłonić kredytobiorców PLN do masowego wystąpienia przeciwko bankom.

Obecna sytuacja przypomina bowiem okoliczności wydania wyroku TSUE z października 2019 r. w sprawie Państwa Dziubak (C-260/18). Tamten precedens dotyczył umów, w których kwota kredytu była indeksowana kursem CHF – co skutkowało drastycznym wzrostem zadłużenia klientów, gdy frank poszybował względem waluty polskiej, o którym to ryzyku konsumenci nie zostali właściwie poinformowani.

Konkluzje TSUE z pewnością przyspieszą ukształtowanie się linii orzeczniczej w sprawach dotyczących WIBOR-u, co może otworzyć Kredytobiorcom PLN drogę do unieważnienia ich umów kredytowych.