Fundacja rodzinna — komentarz prawnika
Fundacja rodzinna jest nową formą prawną, jakiej w Polsce dotychczas nie było, a jakiej ewidentnie brakowało. Jej istota polega na wprowadzeniu mechanizmów ochrony i pomnażania majątku rodzinnego, przede wszystkim firmy rodzinnej, ale też posiadanych nieruchomości i innych cennych składników majątku. Rozwiązania sukcesyjne oraz preferencyjne opodatkowanie Fundacji Rodzinnej z pewnością spowodują znaczną popularność tej nowej formy prawnej. Być może (taką mamy nadzieję) przyczynią się też do ograniczenia wyprowadzania majątku dużych polskich firm za granicę. Poniżej zamieszczamy skrótowe omówienie zasad ustanawiania i funkcjonowania Fundacji Rodzinnej.
Chcesz założyć fundację rodzinną? Napisz do nas!
Fundacja rodzinna: fundator
Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Fundację może ustanowić więcej niż jeden fundator, z zastrzeżeniem ustanowienia fundacji w drodze testamentu.
Status fundatora i wiążące się z nim prawa i obowiązki są niezbywalne – w przypadku śmierci fundatora, jego uprawnienia nie zostaną przeniesione na następców prawnych. Ustawa dopuszcza jednak możliwość określenia w statucie fundacji rodzinnej zakresu, w którym inne osoby będą mogły wykonywać prawa i obowiązki fundatora.
Beneficjent fundacji rodzinnej
Beneficjentem może być każda osoba fizyczna, w tym sam fundator, a także pozarządowa organizacja pożytku publicznego. Statut fundacji rodzinnej będzie określał beneficjentów, którzy będą mogli otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie po jej rozwiązaniu.
Beneficjent uzyskuje uprawnienie do świadczeń od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie. Mogą być to świadczenia pieniężne bądź niepieniężne (pieniężne to np. środki na bieżące potrzeby, nagroda za ukończenie studiów, a niepieniężne to np. udostępnienie mieszkania, przekazanie samochodu).
W przypadku osób fizycznych mogą być to w szczególności świadczenia polegające na pokrywaniu kosztów utrzymania lub kształcenia, leczenia lub opieki.
W przypadku organizacji pozarządowych będzie to wspieranie statutowej działalności pożytku publicznego.
Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.
Fundator będzie mógł również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń od fundacji rodzinnej nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć zarządcę, a jeżeli tego nie dokona, sąd opiekuńczy powinien wyznaczyć kuratora do sprawowania zarządu.
Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia studiów, zawarcia związku małżeńskiego, ukończenia określonego wieku.
Szczegółowe dane dotyczące beneficjenta i jego uprawień określa się na liście beneficjentów. Fundator będzie mógł zastrzec w jakim zakresie lista beneficjentów może nie być jawna, np. dla pozostałych beneficjentów – uprawnienie dotyczy zachowania poufności w relacjach prywatnoprawnych i nie może być wykorzystywane do zatajenia tożsamości beneficjentów np. wobec organów administracji skarbowej. Niestety postulat tajności danych beneficjentów nie został spełniony w spójny sposób: ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu obliguje do udostępnienia danych beneficjentów w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).
Sześć kroków koniecznych do założenia fundacji rodzinnej
W art. 20 ustawy o fundacji rodzinnej zostały wyszczególnione następujące warunki konieczne do ustanowienia fundacji rodzinnej:
- Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej.
- Sporządzenie statutu.
- Ustanowienie organów fundacji rodzinnej.
- Przekazanie majątku na fundusz założycielski.
- Wpisanie fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych.
- Sporządzenie spisu majątku.
1. Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej
Oświadczenie fundatora może zostać złożone tylko w formie aktu notarialnego – w akcie założycielskim (również przez wielu fundatorów) lub w testamencie notarialnym (wyłącznie przez jednego fundatora).
Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji, reprezentowana przez fundatora albo pełnomocnika powołanego przez fundatora, a w przypadkach wskazanych w ustawie przez zarząd. Odpowiedzialność tych osób wobec fundacji rodzinnej ustanie z chwilą zatwierdzenia ich czynności uchwałą zarządu, a w przypadku czynności zarządu, z chwilą zatwierdzenia czynności przez fundatora, radę nadzorczą albo zgromadzenie beneficjentów.
2. Sporządzenie statutu
Statut, w którym fundator określa cel i reguły funkcjonowania powoływanej fundacji, również musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności – w praktyce zarówno oświadczenie jak i statut będzie można sporządzić w trakcie jednej czynności notarialnej.
Zgodnie z ustawą, w statucie należy wskazać:
- nazwę fundacji rodzinnej,
- siedzibę fundacji rodzinnej,
- szczegółowy cel fundacji rodzinnej,
- sposób określenia beneficjenta i jego uprawnień,
- zasady prowadzenia listy beneficjentów,
- zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta,
- czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony,
- wartość funduszu założycielskiego,
- zasady powoływania, odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy w przypadkach wskazanych w ustawie,
- co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów,
- zasady zmiany statutu,
- przeznaczenie majątku fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Ponadto, w statucie mogą znaleźć się przepisy regulujące inne sprawy, takie jak:
- zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej,
- szczegółowe zasady likwidacji fundacji rodzinnej,
- wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej.
3. Ustanowienie organów fundacji rodzinnej
Przepisy ustawy zawierają przepisy ogólne regulujące zasady funkcjonowania organów fundacji rodzinnej, które przybrały formę zbliżoną do organów obecnych w spółkach prawa handlowego. Ustawa o fundacji rodzinnej wyodrębnia zarząd, radę nadzorczą oraz zgromadzenie beneficjentów
Zarząd
Organ prowadzący sprawy fundacji rodzinnej i reprezentujący ją na zewnątrz. Na zarządzie ciąży odpowiedzialność za faktyczną realizację celów, dla których fundacja rodzinna została utworzona. Dlatego tak ważne jest żeby zadbać o prawidłowe mechanizmy powoływania i odwoływania Zarządu w długoletniej perspektywie i zapewnić skuteczne oraz rzetelne prowadzenie Fundacji.
Zarząd wykonuje także zadania fundacji rodzinnej związane z ochroną danych osobowych jej beneficjentów, weryfikacją konieczności ich przetwarzania, aktualizacją listy beneficjentów oraz niezwłocznym usuwaniem danych zbędnych do realizacji zadań fundacji rodzinnej. Jednocześnie zarząd powinien dbać o płynność finansową oraz wypłacalność zarządzanej osoby prawnej.
Funkcję członka zarządu może pełnić wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto członkiem zarządu nie będzie mogła być osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa korupcyjne i gospodarcze określone w art. 228–231 i przepisach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego
Ustawa określa trzyletnią kadencję członka zarządu, z tym że statut może stanowić inaczej. Członek zarządu może być powoływany na kolejne kadencje.
Statut powinien określać zakres uprawnień i obowiązków członków zarządu, a także zasady ich reprezentacji. Wewnętrzne zasady działania mogą zostać określone w regulaminie organu fundacji rodzinnej.
Rada Nadzorcza
Co do zasady fakultatywny organ fundacji rodzinnej (obowiązek ustanowienia rady nadzorczej w przypadku, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób).
Kwestie pełnienia funkcji w radzie nadzorczej są analogiczne jak w przypadku zarządu, z tym że kadencja członka tego organu trwa pięć lat. Statut może przewidywać inny okres trwania kadencji, jednak istotnym jest, by kadencje zarządu i rady nadzorczej nie pokrywały się.
Po śmierci fundatora członków rady nadzorczej powołuje zgromadzenie beneficjentów, chyba że odmienna regulacja zostanie przewidziana w statucie. Ustawa nie dopuszcza możliwości jednoczesnego pełnienia funkcji członka zarządu i członka rady nadzorczej.
Głównym zadaniem rady nadzorczej jest sprawowanie nadzoru nad działalnością zarządu w zakresie zgodności z prawem oraz aktami obowiązującymi w fundacji rodzinnej. W tym celu rada nadzorcza może żądać niezwłocznego przedstawienia jej wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień dotyczących działalności fundacji rodzinnej.
Zgromadzenie Beneficjentów
Jest obligatoryjnym organem fundacji rodzinnej ustanawianym w statucie przez fundatora.
W zgromadzeniu beneficjentów będzie mógł wziąć udział każdy beneficjent, któremu w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Decyzja w tym zakresie będzie należeć do fundatora (nie każdemu beneficjentowi takie uprawnienie musi zostać przyznane).
Zgromadzenie beneficjentów jest organem fundacji rodzinnej, który działa w przypadku wystąpienia okoliczności faktycznych wymagających podjęcia decyzji przez beneficjentów. Jego zadaniem jest podejmowanie uchwał w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach, mających głównie zagwarantować ciągłość działalności fundacji rodzinnej.
Przede wszystkim zadaniem zgromadzenia beneficjentów będzie uzupełnianie składu poszczególnych organów fundacji rodzinnej i zatwierdzanie sprawozdania finansowego, wybór firmy audytorskiej albo zespołu audytorów, podział lub pokrycie wyniku finansowego netto.
Pomożemy Ci założyć fundację rodzinną!
4. Przekazanie majątku na fundusz założycielski
Minimalna wartość funduszu założycielskiego to 100.000,00 zł.
Aktywa wniesione przez fundatora podlegają roszczeniom zachowkowym przez 10 lat. Po tym okresie spadkobiercy nie będą już mieli prawa do zachowku.
W przypadku ustanowienia fundacji w drodze aktu założycielskiego, przekazanie majątku na fundusz założycielski musi nastąpić przed wpisem do rejestru fundacji rodzinnych.
W przypadku fundacji ustanowionej w drodze testamentu, termin wynosi 2 lata od wpisu fundacji do rejestru.
Wnosząc majątek na pokrycie funduszu założycielskiego, fundator powinien sporządzić spis majątku w formie pisemnej. W trakcie funkcjonowania fundacji rodzinnej, spis majątku będzie aktualizowany przez zarząd na koniec każdego roku obrotowego.
W spisie majątku powinny być wymienione rzeczy lub prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo osoby inne niż fundator zarówno przy ustanawianiu fundacji rodzinnej, jak i w trakcie jej funkcjonowania. Każda rzecz i prawo powinny wskazywać osobę wnoszącą mienie oraz mieć określoną wartość i rodzaj każdego z wniesionych składników mienia według stanu i cen z chwili wniesienia.
Nabycie nowych składników majątkowych przez fundację rodzinną nie będzie podlegać ograniczeniom. Dopuszczalne jest wnoszenie darowizn przez dowolne osoby, w tym przez spółki zależne od fundacji rodzinnej.
W przypadku gdy mienie zostanie wniesione przez fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo będzie uważane za wniesione przez fundatora. W pozostałych przypadkach będzie uważane za wniesione przez fundację rodzinną. Traktowanie mienia wniesionego przez małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo fundatora tak samo jak mienia wniesionego przez samego fundatora pozwoli beneficjentom z „grupy zero” uzyskać większą korzyść z tytułu zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych, niż by to miało miejsce, gdyby mienie to było traktowane jak mienie wniesione przez fundację rodzinną.
Od momentu nabycia mienia przez fundację rodzinną, odpowiada ona samodzielnie (bez udziału fundatora) za to mienie i powstające zobowiązania.
5. Wpisanie fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych
- W przypadku, jeśli fundacja nie zostanie wpisana do rejestru fundacji rodzinnych w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo od dnia ogłoszenia testamentu, ulega rozwiązaniu z mocy prawa.
Zgłoszenie do rejestru fundacji rodzinnych musi zawierać:
- nazwę, siedzibę oraz adres fundacji rodzinnej,
- wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej,
- imiona i nazwiska, numery PESEL członków zarządu, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru – datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń, a także sposób reprezentowania fundacji rodzinnej,
- jeśli w fundacji rodzinnej ustanawia się radę nadzorczą – imiona i nazwiska, numery PESEL członków rady nadzorczej, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru – datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń,
- imiona i nazwiska, numery PESEL beneficjentów będących osobami fizycznymi wchodzącymi w skład zgromadzenia beneficjentów, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru – datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń, a w przypadku gdy beneficjentem jest podmiot inny niż osoba fizyczna – nazwę lub firmę oraz numer identyfikacyjny REGON, a jeżeli podmiot ten jest zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym – także jego numer w tym rejestrze,
- czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony.
Ponadto do zgłoszenia należy dołączyć:
- akt założycielski fundacji rodzinnej albo protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, w którym utworzono fundację rodzinną,
- statut fundacji rodzinnej,
- oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego w kwocie określonej w statucie, a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie – oświadczenie członków zarządu, że fundusz założycielski zostanie wniesiony w ciągu dwóch lat od wpisania do rejestru fundacji rodzinnych,
- dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej, z wyszczególnieniem ich składu osobowego, jeżeli skład organów fundacji rodzinnej nie wynika z jej statutu oraz zgody na pełnienie funkcji członka organu.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną
Fundacja rodzinna co do zasady nie będzie mogła wykonywać działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.
Wyjątek ma stanowić działalność polegająca na:
- zbywaniu mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najmie, dzierżawie lub udostępnianiu mienia do korzystania na innej podstawie,
- przystępowaniu i uczestnictwie w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą,
- nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
- udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek,
- obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej, w tym wypłatą świadczeń beneficjentowi,
- prowadzeniu przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.
Dozwolona działalność określona powyżej ma o tyle istotne znaczenie, że w jej zakresie Fundacja korzysta z preferencyjnego rozwiązania podatkowego: do momentu wypłaty zgromadzonych środków na rzecz beneficjentów Fundacja podmiotowo jest zwolniona z podatku CIT. W ten sposób np. dywidendy ze spółek, w których Fundacja posiada udziały/akcje zwolnione są z opodatkowania. W razie wypłaty świadczenia na rzecz beneficjenta stawka podatku CIT wynosi 15%. Ze względu na obszerność tematu rozwiązaniom podatkowym poświęcimy uwagę w następnych artykułach cyklu o Fundacjach Rodzinnych.
Zastanawiasz się nad założeniem fundacji rodzinnej? Skontaktuj się z nami!
Skontaktuj się z nami
Plac Powstańców Śląskich 8/3
53-314 Wrocław
tel: 71 333 90 90
mail: kancelaria@chudzikowski.pl
Kancelaria Chudzikowski S.K.A.
NIP 899-291-43-44
Pl. Powstańców Śląskich 8/3 53–314 Wrocław
Nr konta w Nest Banku 24 2530 0008 2041 1071 5731 0001
Kancelaria Chudzikowski S.K.A. | kontakt: kancelaria@chudzikowski.pl | 2023 © all rights reserved