Zasiedzenie służebności przesyłu

Linie energetyczne, gazowe i wodociągowe – zasiedzenie służebności przesyłu w świetle najnowszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego

2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowy wyrok w sprawie P 10/16, kończąc wieloletni spór dotyczący możliwości nabycia przez przedsiębiorstwa przesyłowe (lub Skarb Państwa) – przed wprowadzeniem w 2008 r. służebności przesyłu – służebności gruntowej „odpowiadającej treścią służebności przesyłu” przez zasiedzenie.

Trybunał jednoznacznie uznał, że taka wykładnia art. 292 k.c. w związku z art. 285 § 1–2 k.c. jest niezgodna z Konstytucją, w szczególności z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten ma fundamentalne znaczenie dla właścicieli nieruchomości, przedsiębiorców przesyłowych oraz praktyki sądowej.

Dlaczego sprawa budziła tak duże kontrowersje?

Po wprowadzeniu w 2008 r. do Kodeksu cywilnego nowej instytucji – służebności przesyłu (art. 305¹–305⁴ k.c.) – pojawiło się pytanie, czy przed tą datą przedsiębiorstwa przesyłowe mogły zasiedzieć służebność gruntową o treści odpowiadającej późniejszej służebności przesyłu.

Przez lata utrwaliła się linia orzecznicza Sądu Najwyższego dopuszczająca takie zasiedzenie, co w praktyce pozwalało przedsiębiorstwom legalizować zabudowę cudzych nieruchomości liniami energetycznymi, gazowymi czy telekomunikacyjnymi, mimo braku decyzji administracyjnych i bez wynagrodzenia dla właścicieli.

Zmiana orzecznictwa Sądu Najwyższego (2021–2024)

W latach 2021–2024 w orzecznictwie Sądu Najwyższego zaczęto dostrzegać wyraźną zmianę kierunku w ocenie możliwości zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed 2008 r. Coraz częściej wskazywano, że brak było podstaw prawnych do biegu takiego zasiedzenia, a wykładnia nie może prowadzić do tworzenia nowego rodzaju prawa rzeczowego w miejsce ustawodawcy.

Sąd Najwyższy wskazał, że wykładnia dopuszczająca zasiedzenie służebności odpowiadającej przesyłowi przed 2008 r. była wykładnią nieuprawnioną, ponieważ tworzyła nowy typ prawa rzeczowego bez oparcia w przepisach.

Co wyrok Trybunału Konstytucyjnego oznacza w praktyce?

Właściciel nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe zostały posadowione bez podstawy prawnej, dysponuje kilkoma skutecznymi środkami ochrony swoich praw:

Żądanie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości

Wystąpienie o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem

Żądanie usunięcia urządzeń przesyłowych – możliwe w wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza gdy urządzenia są zbędne, wyłączone z eksploatacji lub nie spełniają już swojej funkcji.

Podsumowanie

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2025 r. (P 10/16) wzmacnia pozycję właścicieli nieruchomości, przywraca pewność prawa i eliminuje wieloletnie nadużycia wynikające z rozciągającej wykładni art. 292 k.c.