Opodatkowanie VAT przy wniesieniu majątku przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej

Transakcje zbycia przedsiębiorstw budzą liczne wątpliwości w kontekście podatku VAT. W polskim prawie istnieje jednak szczególne wyłączenie, które pozwala na uniknięcie tego obciążenia. W niniejszym artykule omówimy podstawy prawne, definicję przedsiębiorstwa oraz zasady stosowania zwolnienia, odnosząc się do polskich przepisów i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE.

Opodatkowanie VAT a zbycie przedsiębiorstwa

Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług (VAT), opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Oznacza to, że co do zasady sprzedaż aktywów przedsiębiorstwa mogłaby być uznana za dostawę towarów lub świadczenie usług, a tym samym podlegać opodatkowaniu. Istnieje jednak kluczowy wyjątek od tej zasady.

Wyłączenie transakcji z VAT – podstawa prawna

Ustawa o VAT w art. 6 pkt 1 wyraźnie wskazuje, że przepisów dotyczących tego podatku nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Oznacza to, że sprzedaż, darowizna czy aport przedsiębiorstwa nie podlegają opodatkowaniu VAT, co ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców planujących restrukturyzację lub zmianę właściciela firmy.

Podobne rozwiązanie znajduje się w prawie unijnym. Art. 19 Dyrektywy 2006/112/WE pozwala państwom członkowskim na traktowanie przekazania całości lub części majątku przedsiębiorstwa jako czynności wyłączonej z VAT, jeśli nabywca przejmuje działalność i ją kontynuuje.

Co oznacza „przedsiębiorstwo” w kontekście VAT?

Prawo podatkowe nie definiuje pojęcia „przedsiębiorstwo”, dlatego należy odnieść się do przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 55¹ KC, przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej.

W jego skład wchodzą m.in.:

Nazwa przedsiębiorstwa,

Nieruchomości, ruchomości, towary,

Wierzytelności i zobowiązania,

Licencje, patenty, prawa autorskie,

Tajemnice przedsiębiorstwa,

Dokumentacja związana z działalnością.

Kluczowe znaczenie ma to, aby nabywca mógł kontynuować działalność bez konieczności znaczących uzupełnień.

Orzecznictwo TSUE – jakie warunki należy spełnić?

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wielokrotnie wypowiadał się na temat przekazania przedsiębiorstwa. W swoich wyrokach potwierdził, że:

Wyłączenie z VAT obejmuje przekazanie całości lub części przedsiębiorstwa zdolnego do samodzielnego funkcjonowania,

Jeśli transakcja obejmuje wyłącznie pojedyncze aktywa (np. zapasy magazynowe) bez przejęcia działalności, może podlegać VAT,

Istotne jest, by nabywca miał zamiar kontynuować działalność, a nie tylko przejąć majątek w celu jego sprzedaży lub likwidacji.

Fundacja rodzinna a opodatkowanie VAT

W kontekście planowania sukcesji coraz popularniejszym rozwiązaniem staje się fundacja rodzinna. Jest to podmiot prawny przeznaczony do zarządzania majątkiem i spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Może ona prowadzić działalność gospodarczą, ale w ograniczonym zakresie, np. poprzez najem nieruchomości czy obrót papierami wartościowymi.

W przypadku przekazania majątku do fundacji kluczowe jest określenie, czy stanowi on przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część. Jednakże transakcja może korzystać ze zwolnienia z VAT jedynie w przypadku, gdy to osoba wnosząca mienie do fundacji rodzinnej prowadziła działalność gospodarczą, która będzie kontynuowana przez fundację.

Zwolnienie z VAT nie będzie miało zastosowania, jeśli wnoszone przez fundatora mienie wprawdzie stanowi przedsiębiorstwo, lecz działalność gospodarcza nie była prowadzona przez fundatora (np. w przypadku wniesienia majątku przedsiębiorstwa, który fundator otrzymał w wyniku likwidacji spółki). Istotne z punktu widzenia przepisów jest bowiem to, aby przed wniesieniem mienia do fundacji, to fundator wykonywał przy pomocy przedsiębiorstwa działalność gospodarczą, bowiem tylko taka sytuacja stanowi kontynuację działalności zbywcy, co pozwala uniknąć opodatkowania.

Opodatkowanie VAT przy wniesieniu majątku przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej – co warto zapamiętać?

Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie podlega VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.

Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników, umożliwiający prowadzenie działalności gospodarczej.

Nabywca powinien mieć zamiar kontynuowania działalności zbywcy – w przeciwnym razie transakcja może zostać uznana za sprzedaż poszczególnych aktywów i podlegać VAT.

Orzecznictwo TSUE podkreśla konieczność kompleksowej analizy każdej transakcji.

Fundacja rodzinna może nabywać majątek przedsiębiorstwa, ale jej działalność gospodarcza jest ograniczona. W tym przypadku zastosowanie zwolnienia z VAT dotyczy wyłącznie przypadków, gdy fundacja kontynuować będzie działalność gospodarczą fundatora.

Jeśli planujesz sprzedaż firmy lub przekazanie jej w ramach sukcesji, warto dokładnie przeanalizować, czy transakcja spełnia warunki wyłączenia z VAT. W razie wątpliwości najlepiej zwrócić się o pomoc do doradcy podatkowego.