Podsumowanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r. (sygn. C-19/20)

Sąd zadał pytania, których istota sprowadza się do tego:

1. czy zawarcie aneksu do umowy „kredytu frankowego”, usuwającego z niej niedozwolone postanowienia umowne, wpływa na jej ważność,
2. czy dopuszczalna jest tzw. redukcja utrzymująca skuteczność, a więc eliminacja z umowy jedynie części niedozwolonego postanowienia umownego,
3. czy wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej z 2011 r. wpływa w jakiś sposób na abuzywność postanowień umownych, kwestionowanych przez kredytobiorców,
4. czy unieważnienie umowy ma skutek konstytutywny, czy, nawet jeśli konsument jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, Sąd ma obowiązek poinformowania go o skutkach prawnych stwierdzenia nieważności umowy, gdy konsument zażąda takiego orzeczenia?
   
   Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r.:
5. odpowiadając na pytanie pierwsze wskazał, że sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego warunku umowy, nawet jeżeli warunek ten został zmieniony przez strony w drodze umowy. Zatem podpisanie aneksu umożliwiającego konsumentowi spłatę w walucie kredytu nie wpływa na ocenę klauzul przeliczeniowych pod kątem ich abuzywności. Trybunał ponadto stwierdza, że nieuczciwe warunki umowy nie mogą być zmieniane, jeżeli konsument nie został poinformowany o celach i skutkach zawartego aneksu (tj. konsument dokonał zmiany nieuczciwego warunku w drodze wolnej i świadomej zgody). Orzeczenie Trybunału wskazuje zatem, że wcześniejsze zawarcie aneksu o spłacie kredytu w CHF nie wpływa na zamknięcie drogi sądowej w zakresie kwestionowania postanowień umowy pomimo;
6. odpowiadając na pytania drugie i trzecie wskazał, że z jednej strony przepisy Dyrektywy  Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie stoją na przeszkodzie, aby sąd krajowy usunął jedynie część nieuczciwego warunku, przy czym takie postępowanie ma powodować odstraszający zabieg dla przedsiębiorców przed stosowaniem nieuczciwych warunków w umowach. Z drugiej strony Trybunał wskazał, że przepisy unijne stoją na przeszkodzie usunięciu tylko części postanowienia, jeżeli doprowadziłoby to do zmiany istoty tego warunku czego zbadanie leży po stronie sądu. Mając na względzie wytyczne TSUE, nie jest możliwy podział postanowienia umownego na odrębne elementy, co oznacza konieczność uznania za abuzywnego całego postanowienia dotyczącego klauzuli indeksacyjnej;
7. odpowiadając na pytanie czwarte, w motywie 90. wyroku wskazał, iż: „W świetle całości powyższych rozważań na pytanie czwarte należy odpowiedzieć, iż: „wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana z urzędu przez sąd krajowy zgodnie z obiektywnym podejściem na podstawie tych przepisów.”. W kontekście powyższego należy wskazać, że to konsument decyduje czy chce być objęty ochroną wynikającą ze skutków stosowania w umowie klauzul abuzywnych, która to ochrona wynikająca z dyrektywy 93/13/WE ma charakter obiektywny. Tożsame stanowisko zostało zawarte przez TSUE w motywie 43 orzeczenia z dnia 03 października 2019 r. sygn. C-260/18 (sprawa Państwa Dziubak);
8. na pytanie piąte zadane przez SO w Gdańsku TSUE ustalił, iż w razie uznania przez sąd krajowy nieważności umowy kredytu, sąd ten ma obowiązek poinformować konsumenta na podstawie kontradyktoryjnej debaty o konsekwencjach prawnych jakie może pociągnąć za sobą takie rozstrzygnięcie (zwłaszcza pod względem ekonomicznym) niezależnie od tego czy konsument jest reprezentowany w postępowaniu przez zawodowego pełnomocnika.