Sankcja Kredytu darmowego (SKD): Czy bank może pobierać odsetki od skredytowanych kosztów kredytu?

Sankcja kredytu darmowego (SKD) — krótkie wprowadzenie

Zgodnie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, brak precyzji kredytodawcy przy wskazywaniu w treści umowy kredytu elementów wymaganych prawem, może doprowadzić do zastosowania tak zwanej sankcji kredytu darmowego, polegającej na tym, że konsument zyskuje uprawnienie do zwrotu kredytu bez odsetek i innych kosztów, w terminie i w sposób ustalony w umowie. Kredytodawca traci więc prawo całkowitego wynagrodzenia wynikającego z zawartej umowy, w postaci odsetek oraz innych kosztów związanych z kredytem, co skutkuje tym, że kredyt staje się dla konsumenta „darmowy”.

Kredytodawca, czyli najczęściej bank lub inna instytucja pożyczkowa, są zobowiązani do przedstawienia konsumentowi wszystkich kosztów kredytu w sposób jasny i zrozumiały. Jeśli koszty są ukryte, niejasno opisane lub naliczane w sposób niezgodny z umową, może to stanowić naruszenie praw konsumenta.

Sankcja kredytu darmowego — zarzuty formułowane wobec umów kredytowych

Spośród zarzutów formułowanych wobec umów kredytowych, jednym z najczęstszych jest okoliczność kredytowania kosztów związanych z udzieleniem kredytu lub pożyczki – choć co do zasady takie działanie nie jest niezgodne z prawem, to wątpliwości pojawiają się na etapie jego prawidłowego opisania w treści umowy.

W praktyce naruszenie najczęściej może polegać na tym, że konsument już na wstępie nie dostaje wyboru co do możliwości pokrycia z własnych środków kosztów prowizji i składek ubezpieczeniowych, które w zamian są domyślnie „kredytowane”, czyli doliczane do kwoty udzielanego kredytu. Tym samym zwiększeniu ulega saldo zadłużenia, od którego następnie nalicza się odsetki.

W dalszej kolejności kredytobiorcy błędnie przyjmują tak ustaloną kwotę zadłużenia – „kwotę udzielonego kredytu”, na którą składają się zarówno środki faktycznie wypłacone kredytobiorcy (czyli „całkowita kwota kredytu”), jak i doliczone koszty kredytowe, jako podstawę do wyliczenia procentowego wskaźnika rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).

SKD: zapisy w umowach kredytów konsumenckich w ocenie sądów

W opinii sądów, takie skredytowanie kosztów w umowie kredytu konsumenckiego i naliczenie od nich odsetek kapitałowych może naruszać zasadę transparentności, a także prowadzić do błędnego wskazania RRSO, co z kolei stanowi podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

Dla przykładu warto przytoczyć treść Sądu Okręgowego w Warszawie, V Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 21 sierpnia 2024 r., sygn. akt V Ca 240/24, w którym uwzględniono argumentację kredytobiorcy stojącą za zastosowaniem sankcji:

(…) początkowo zauważyć należy, że przepis art. 5 pkt 10 u.k.k. definiuje rzeczywistą roczną stopę oprocentowania jako całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Innymi słowy jest to wartość wyrażająca procentowy udział kosztów kredytu w stosunku rocznym w całkowitej kwocie kredytu [czyli w faktycznie wypłaconej kwocie – przypis]. Art. 5 pkt 6 u.k.k. definiuje natomiast całkowity koszt kredytu jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Skoro zatem odsetki stanowią element całkowitego kosztu kredytu, a zostały one policzone w sposób nieprawidłowy, tj. nie od całkowitej kwoty kredytu ale od sumy tej kwoty oraz kwoty prowizji i składki ubezpieczeniowej, to należało uznać, że wskazana w umowie kwota odsetek jest zawyżona, a w konsekwencji zawyżone są i całkowite koszty kredytu, i obliczona z ich wykorzystaniem RRSO.

(…) Naliczanie odsetek od pozaodsetkowych kosztów udzielenia kredytu konsumenckiego nie zasługuje na aprobatę także z tego powodu, że odsetki za korzystanie z kapitału zostały zaliczone przez ustawodawcę w art. 5 ust. 6 u.k.k. do kosztów kredytu, a więc do tej samej kategorii co opłaty i prowizje. W rezultacie podzielić należało w całości stanowisko strony powodowej, iż wysokość odsetek określona w umowie została bezpodstawnie zawyżona. Kredytodawca niewątpliwie może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego kapitału, jednakże tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki. Brak więc podstaw do obciążania kredytobiorcy odsetkami od kosztów kredytu”

Skredytowanie kosztów i naliczenie od nich odsetek kapitałowych może więc stanowić podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego, jeśli narusza to przepisy ustawy o kredycie konsumenckim lub wprowadza konsumenta w błąd. W takiej sytuacji warto skonsultować się z prawnikiem, aby ocenić, czy doszło do naruszenia prawa i jak skutecznie dochodzić swoich roszczeń.

Jeżeli masz lub miałeś kredyt i zastanawiasz się, czy możesz skorzystać na sankcji kredytu darmowego napisz lub zadzwoń do nas. Za darmo przeanalizujemy Twoją umowę kredytu i powiemy Ci, czy Twoja umowa zawiera wady.