Zbiorowe prawa pacjenta
Zbiorowe prawa pacjenta w działalności podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Czym są? Jakie uprawnienia ma Rzecznik Praw Pacjenta jeśli dojdzie do ich naruszenia? Na te i inne pytania udzielimy odpowiedzi w tym artykule.
Naruszenie zbiorowych praw pacjentów
Stosowanie praktyk naruszających prawa pacjentów jest, z oczywistych względów, zakazane. Jednak co oznacza termin „naruszenie zbiorowych praw pacjentów”? Możemy określić to jako bezprawne zorganizowane działania (lub zaniechania) podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Takie działania mają na celu pozbawienie lub ograniczenie praw pacjentów i niejednokrotnie są podejmowane dla osiągnięcia korzyści majątkowej.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że według przepisów zbiorowe prawa pacjentów nie są sumą ich indywidualnych praw. Co to właściwie oznacza? Na to pytanie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Każdy przypadek należy rozpatrywać z uwzględnieniem jego specyficznych okoliczności. Jest to zresztą zasada, którą warto kierować się w wielu przypadkach związanych z kwestiami prawnymi podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych.
Naruszenie indywidualnych i zbiorowych praw pacjentów — różnice
O naruszeniu indywidualnego prawa pacjenta możemy mówić, gdy podmiot leczniczy naruszy prawa konkretnego pacjenta bez podstawy prawnej. Naruszeniem może być np. odmowa podania mu informacji o jego stanie zdrowia. Naruszeniem indywidualnych praw pacjenta będzie również udostępnienie informacji na temat pacjenta osobom nieuprawnionym. Jeżeli takie naruszenia nie będą miały miejsca w stosunku do innych pacjentów (w tym pacjentów pozostających w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej), możemy mówić o naruszeniu indywidualnych praw pacjenta.
Naruszeniem zbiorowych praw pacjentów będzie adekwatnie bezprawne pozbawienie lub ograniczenie praw wszystkich pacjentów danego podmiotu. Jeżeli na przykład podmiot co do zasady odmawia udzielania pacjentom informacji na temat stanu ich zdrowia lub rozpowszechnia informacje na ich temat, wówczas narusza zbiorowe prawa pacjenta.
Naruszenie zbiorowych praw pacjentów może mieć miejsce choćby w wyniku nieprawidłowo sformułowanych aktów wewnętrznych podmiotu. Mogą to być regulaminy, procedury i inne dokumenty stosowane przez personel podmiotu. Dlatego też ważne jest, by wykazać się wyjątkową dbałością w redagowaniu takich aktów. Ważne jest także, by stale nadzorować ich przestrzeganie przez pracowników.
Co ważne, nawet, jeśli podmiot leczniczy w jakimś okresie ograniczy prawa np. kilkunastu pacjentów, nie musi oznaczać, że doszło do stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.
Postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów
Przede wszystkim należy pamiętać, że stroną postępowania w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów jest każdy, kto wnosi do Rzecznika Praw Pacjenta o wydanie decyzji w sprawie takiej praktyki. Stroną jest także podmiot, wobec którego zostało wszczęte postępowanie. Może to być prowadzący prywatną praktykę lekarz czy pielęgniarka, ale również klinika czy szpital.
W toku postępowania Rzecznik może żądać przedstawienia dokumentów oraz informacji dotyczących stosowania praktyk, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że mają charakter praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.
Po szczegółowym zbadaniu sprawy Rzecznik może wydać decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów i nakazać podmiotowi zaniechania jej lub wskazać działania niezbędne do usunięcia skutków tych działań i wyznaczyć terminy podjęcia tych działań.
Decyzja Rzecznika posiada rygor natychmiastowej wykonalności. Ma to sprawić, że prawa pacjentów jak najszybciej będą przestrzegane, a skutki naruszeń zostaną jak najszybciej naprawione. Tak więc podmiot, który otrzymał decyzję o uznaniu praktyki za prowadzącą do naruszania zbiorowych praw pacjentów, powinien jak najszybciej jej zaniechać.
Rzecznik może również nałożyć na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji podjętych działań zmierzających do wykonania decyzji.
Co jednak w przypadku, gdy podmiot nie zgadza się z decyzją Rzecznika? W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest droga sądowa. Podmiot może złożyć skargę do sądu administracyjnego. Ze względu na charakter sprawy, sąd ma obowiązek bezzwłocznie rozpatrzyć sprawę. W praktyce jednak termin rozpatrzenia sprawy może być znacząco opóźniony.
Naruszenie zbiorowych praw pacjentów: kary finansowe
Jeżeli podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie podejmie w wyznaczonym terminie działań niezbędnych do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjenta, wówczas Rzecznik jest zobowiązany do nałożenia kary pieniężnej. Wysokość takiej kary może wynieść nawet 500000 (pięćset tysięcy) złotych.
Jednak to nie jedyna kara finansowa, którą Rzecznik może nałożyć na podmiot. Jeżeli podmiot nie przekaże Rzecznikowi wskazanych przez niego dokumentów, musi liczyć się z ryzykiem kary pieniężnej do wyso-kości 50000 (pięćdziesięciu tysięcy) złotych.
Wysokość kar nałożonych przez Rzecznika jest zależna od okresu, stopnia i okoliczności naruszenia wskazanych obowiązków. Możliwe jest jej uniknięcie – wystarczy zastosować się do działań wskazanych przez Rzecznika. W takiej sytuacji postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej zostanie umorzone.
Kara pieniężna nałożona przez Rzecznika będzie podlegać ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Oznacza to, że będzie ściągana przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Warto też mieć na uwadze, że Rzecznik może nałożyć karę pieniężną nawet w przypadku wniesienia do sądu administracyjnego skargi na jego decyzję.
Ważną informacją może być również fakt, że Rzecznik ma obowiązek naliczania odsetek od zaległej kary w wysokości określonej dla zaległości podatkowych. Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2% z tym, że stawka ta nie może być niższa niż 8%. Niewątpliwie ma to na celu zdyscyplinowanie podmiotów zalegających z uiszczeniem kary.
Warto mieć świadomość, że kwoty kar pieniężnych nakładanych przez Rzecznika Praw Pacjenta potrafią być wysokie. Za przykład mogą posłużyć chociażby niektóre nałożone kary:
- 25.000 zł – wyrok WSA w Warszawie z 20.07.2016 r., VII SA/Wa 340/16;
- 50.000 zł – wyrok WSA w Warszawie z 13.04.2016 r., VII SA/Wa 2986/15;
- 52.000 zł – wyrok WSA w Warszawie z 24.10.2019 r., VII SA/Wa 837/19;
- 75.000 zł – wyrok WSA w Warszawie z 17.05.2018 r., VII SA/Wa 383/18;
- 210.000 zł – wyrok WSA w Warszawie z 10.03.2017 r., VII SA/Wa 2854/16; wyrok NSA z 5.09.2017 r., II OSK 1255/17;
Czy można zastosować ulgę od kary pieniężnej za naruszenie zbiorowych praw pacjenta?
Najkrócej mówiąc — tak. Istnieją przypadki, w których można zastosować ulgę dla podmiotu, na który została nałożona kara za naruszenie zbiorowych praw pacjentów. Art. 189k §1 kodeksu postępowania administracyjnego pozwala na przyznanie ulgi na wniosek podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Jednak ulga może zostać przyznana tylko jeśli jest to uzasadnione ważnym interesem publicznym lub ważnym interesem strony. Ulga może zostać przyznana podmiotowi poprzez:
- odroczenie terminu wykonania kary lub rozłożenie jej na raty;
- odroczenie terminu wykonania zaległej kary lub rozłożenie jej na raty;
- umorzenie kary w całości lub części;
- umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub części.
Warto jednak pamiętać, że Rzecznik może, ale nie musi udzielić ulgi. Chociaż musi brać pod uwagę ważny interes publiczny i ważny interes strony, ostatecznie jego decyzja ma charakter uznaniowy.
UWAGA: Złożenie do Rzecznika Praw Pacjenta wniosku o udzielenie ulgi w wykonaniu zaległej kary oznacza, że podmiot leczniczy uznał jej wysokość. Co istotne, wniosek taki nie wstrzymuje egzekucji administracyjnej.
Czy Rzecznik Praw Pacjenta może odstąpić od nałożenia kary pieniężnej?
Jak wspomnieliśmy wcześniej, Rzecznik ma obowiązek nałożenia na podmiot kary pieniężnej, jeśli zostały wykryte nieprawidłowości. Mimo to istnieje teoretyczna możliwość pozwalająca Rzecznikowi na odstąpienie od kary pieniężnej i wydanie jedynie pouczenia. Na takie działanie przyzwala zarządzenie Rzecznika Praw Pacjenta nr 12/2020 w związku z brzmieniem art. 189f kodeksu postępowania administracyjnego.
Wydanie pouczenia jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy zwłoka w wykonaniu decyzji Rzecznika w zakresie usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjenta jest niewielka i nie przekracza 1/5 czasu określonego na realizację decyzji w zakresie usunięcia tych skutków. Należy jednak podkreślić, że odstąpienie od kary pieniężnej na rzecz pouczenia byłoby sytuacją raczej niespotykaną.
Jak uniknąć zaniedbań w kwestii zbiorowych praw pacjentów?
Wystrzeganie się zaniedbań i działań naruszających zbiorowe prawa pacjentów pozwoli podmiotowi udzielającemu świadczeń leczniczych oszczędzić zarówno czas, jak i pieniądze. Dlatego warto zadbać o przygotowanie prawidłowej dokumentacji wewnętrznej oraz szczegółowego zapoznania personelu z zagadnieniem naruszenia praw pacjentów. Dobrym pomysłem może być także nawiązanie współpracy z wyspecjalizowaną kancelarią lub prawnikiem. Kancelaria może pomóc w przeprowadzeniu audytu pod kątem prawnym, przygotowaniu dokumentów, ale także może pomagać prawnie przy kontroli czy reprezentować podmiot podczas negocjacji lub na salach sądowych.
Na zakończenie należy jeszcze podkreślić, że ochrona zbiorowych praw pacjentów przewidziana w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Skontaktuj się z nami
Plac Powstańców Śląskich 8/3
53-314 Wrocław
tel: 71 333 90 90
mail: kancelaria@chudzikowski.pl
Kancelaria Chudzikowski S.K.A.
NIP 899-291-43-44
Pl. Powstańców Śląskich 8/3 53–314 Wrocław
Nr konta w Nest Banku 24 2530 0008 2041 1071 5731 0001
Kancelaria Chudzikowski S.K.A. | kontakt: kancelaria@chudzikowski.pl | 2022 © all rights reserved