Czy frankowicze powinni obawiać się roszczeń banków?

W związku z coraz większą liczbą wyroków zapadających w sprawach frankowych sektor bankowy po raz kolejny zdecydował się wystosować żądania do swoich klientów. Tym razem w postaci roszczenia o tzw. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Działania te mają na celu zniechęcenie kredytobiorców do dochodzenia swoich praw w sądzie. Do tej pory banki występowały z takim żądaniem w przypadku uzyskania wyroku ustalającego nieważność umowy. Aktualnie takie roszczenia pojawiają się również w przypadku spraw, które pozostają w toku, a także tych, w których sąd zdecydował o tzw. odfrankowieniu umowy.

W swoich roszczeniach banki powołują się na treść art. 410 k.c. w zw. z art. 405 i n. k.c. i wskazują, że kredytobiorca, otrzymując od banku kapitał do korzystania na podstawie umowy kredytu (następczo uznanej za nieważną), wzbogacił się nie tylko o ten kapitał, ale również o możliwość korzystania z niego do czasu pełnego zwrotu.

Takiego stanowiska nie podzielają zarówno sądy krajowe, jak i Prezes UOKiK oraz Rzecznik Finansowy. Dla przykładu, Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w wyroku z dnia 20 lutego 2020 r. o sygn. akt I ACa 635/19. wskazuje, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „płacił za korzystanie z pieniędzy”. Roszczenie restytucyjne nie jest „czystym” zobowiązaniem pieniężnym i odsetki nie wchodzą tu w grę. Zobowiązanie do zwrotu świadczeń obu stron powstaje i staje się wymagalne z momentem orzeczenia o nieważności umowy (prof. E. Łętowska). Stanowisko to podzielił również Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z dnia 21 maja 2021 r.

W oparciu o argumentację prezentowaną przez banki należałoby przyjąć, że w okolicznościach wszczęcia postępowania o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, kredytobiorcom przysługiwałoby żądanie „lustrzane” — roszczenie za korzystanie z wpłacanych przez klienta środków tytułem spłaty rat kredytu.

Temat zasadności żądania banku o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału zostanie podjęty przez Sąd Najwyższy w związku ze skierowanymi do niego licznymi pytaniami dotykającymi problematyki kredytów frankowych. Konsumenci oczekują na podjęcie uchwały, mającej w założeniu sprecyzować stanowisko prawne w tym zakresie. Tymczasem kwestia ta jest samodzielnie rozstrzygana przez sądy rozpoznające sprawy frankowe. Zaakcentowania wymaga, że tendencja do poszerzenia ochrony wobec interesów konsumentów daje się zauważyć nie tylko co do roszczeń o ustalenie nieważności umów kredytowych lub o odfrankowienie, ale również w postępowaniach o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału.

W obronie kredytobiorców staje także Rzecznik Finansowy. W jego ocenie żądanie przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jak również odsetek za opóźnienie, jest sprzeczne z celami Dyrektywy 93/13, zgodnie z którą Państwa Członkowskie zapewniają wdrożenie skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Według Rzecznika takie żądanie nie znajduje również oparcia w przepisach prawa krajowego. W przypadku uwzględnienia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, banki stosujące w swoich umowach kredytowych niedozwolone postanowienia, uzyskiwałyby korzyść względem konsumentów, zamiast ponosić konsekwencje związane z korzystaniem z niedozwolonych klauzul. Podobne stanowisko zajął również Prezes UOKiK.

Jeżeli masz umowę kredytu frankowego i zastanawiasz się, co zrobić, zadzwoń lub napisz do nas. Oferujemy darmową analizę umowy kredytu frankowego i mamy poparte sukcesami ponad pięcioletnie doświadczenie w sprawach frankowych.