Aby odrzucić spadek należy złożyć odpowiednie oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie (sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, która spadek odrzuca).
Należy pamiętać, że takie oświadczenie jest, co do zasady, nieodwołalne. Zgodnie z kodeksem cywilnym ze złożonego oświadczenia nie można się wycofać, chyba, że zostało złożone pod wpływem błędu (np. nie wiedzieliśmy, pomimo dołożenia wszelkich starań by taką wiedzę uzyskać, że spadkodawca pozostawił głównie długi i teraz będziemy musieli je sami spłacić) lub groźby (kiedy osobie grozi niebezpieczeństwo majątkowe lub osobiste).
Niezłożenie oświadczenia oznacza, że przyjmujemy spadek wprost, zarówno majątek jak i długi wchodzące w jego skład.
Odrzucenie spadku w sądzie wymaga jedynie oświadczenia o odrzuceniu, natomiast przed notariuszem oświadczenie takie, dla swojej ważności, wymaga sporządzenia dokumentu w formie aktu notarialnego. Nie wystarczy, aby oświadczenie zostało złożone na piśmie zawierającym notarialnie poświadczony podpis spadkobiercy. Każdy spadkobierca może odrzucić spadek, z wyłączeniem gminy i Skarbu Państwa, które dziedziczą w ostatniej kolejności. Termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku i dla każdego spadkobiercy płynie oddzielnie.
Wobec wskazanych powyżej skutków odrzucenia spadku rodzi się pytanie: czy nie jest korzystniejszym dla spadkobierców przyjęcie spadku? Co do przyjęcia spadku, ustawodawca przewidział dwa sposoby:
1) przyjęcie spadku wprost – to jest bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe;
2) przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe.
O ile pierwsza opcja nie powinna budzić wątpliwości, o tyle druga, w sytuacji kiedy nie wiemy co wchodzi w skład spadku (czy długi nie są większe niż majątek), jest dla spadkobiercy korzystna. Ta forma polega na tym, iż ustala się wartość stanu czynnego spadku w inwentarzu i spadkobierca odpowiada za długi tylko do tak ustalonej wysokości. Zatem spadkobierca nie odpowiada za długi przekraczające wartość aktywów spadku (majątku).
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za ewentualne długi spadkowe do wysokości aktywów spadku. Gdy zdecydujemy się na podjęcie decyzji o tej formie przyjęcia spadku, ewentualne długi spadkodawcy będą spłacane jedynie z majątku jaki pozostawił po sobie zmarły. W takim przypadku spadkobierca nie będzie zobowiązany do pokrycia zobowiązań zmarłego ze swojego majątku.
Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie jesteśmy narażeni na starty, gdyż – co do zasady – ograniczona zostaje odpowiedzialność spadkobiercy za zobowiązania spadkowe. Możemy jedynie nie uzyskać korzyści, w sytuacji, gdy wysokość długów równać będzie się odziedziczonemu przez nas majątkowi.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może nastąpić na trzy sposoby:
1) poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub notariuszem (postępowanie analogiczne do sytuacji odrzucenia spadku);
2) z mocy prawa w stosunku do niepełnoletnich spadkobierców;
3) z mocy prawa, wobec tych spadkobierców, którzy nie złożyli oświadczenia, gdy przynajmniej jeden z nich przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
