Roszczenia frankowiczów – podsumowanie aktualnego orzecznictwa TSUE
Możemy powiedzieć, że temat kredytów frankowych jest już zrozumiały nie tylko dla specjalistów. Wyroki zapadające w sprawach przeciwko bankom stały się na ogół przewidywalne. Jednak nadal można dostrzec pewne kwestie, co do których sędziowie nie są zgodni. Dlatego też tak ważny dla frankowiczów jest Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). To właśnie orzeczenia i wypowiedzi tego TSUE pomogły ujednolicić linię orzeczniczą w Polsce i ułatwiły frankowiczom dochodzenie swoich spraw w sądach. W tym artykule zajmujemy się ostatnimi wypowiedziami TSUE i omówimy ich konsekwencje dla orzecznictwa.
Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału
Najbardziej wyczekiwane rozstrzygnięcie TSUE dotyczy kwestii tak zwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału banków. Czy bank może dochodzić dodatkowych środków ponad wypłacony kapitał kredytu? Do tej pory sędziowie wypowiadali się w kwestii roszczeń banków niejednoznacznie. Niewątpliwie wyrok Trybunału wpłynie na orzecznictwo krajowe. Na razie — w oczekiwaniu na stanowisko TSUE — duża część spraw została zawieszona.
Podkreślmy, że przeciwko żądaniom banków wypowiedziały się dotychczas takie instytucje, jak: Rzecznik Finansowy, Rzecznik Praw Obywatelskich, UOKiK czy Prokuratura Krajowa. Podobny pogląd wyraziło Ministerstwo Sprawiedliwości oraz polski rząd, który przedstawił Trybunałowi oficjalne stanowisko. Dodatkowo w ostatnich miesiącach zapadały już wyroki, także prawomocne, oddalające powództwa banków, np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2022 r. (sygn. akt I ACa 545/21).
Katowicki sąd zauważył, że przyznanie bankowi wynagrodzenia za korzystanie z kapitału doprowadziłoby do przerzucenia na konsumenta odpowiedzialności za błąd banku: wadliwą konstrukcję umowy. Z tego powodu unieważnienie umowy powinno skutkować obowiązkiem zwrotu przez kredytobiorcę wyłącznie kwoty wypłaconego mu przez bank kapitału (nominalnej kwoty kredytu). Natomiast bank zobligowany jest do zwrotu sumy wpłaconych przez konsumenta rat kapitałowo-odsetkowych. Bankowi nie należy się żadna forma wynagrodzenia, ponieważ uruchomił on kredyt na podstawie nieuczciwej umowy.
Kurs średni NBP i marża Banku
Jednym z ciekawszych ostatnich orzeczeń TSUE jest wyrok z dnia 08 września 2022 r. w połączonych sprawach o sygn. akt od C‑80/21 do C‑82/21. W orzeczeniu Trybunał jednoznacznie wykluczył możliwość uzupełnienia luk powstałych po wyeliminowaniu nieuczciwego postanowienia przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym. Oznacza to, że sądy krajowe nie mogą w zamian za przepisy zapisane w umowie wprowadzić innych przepisów, ponieważ nie będą one prawnie wiążące dla stron.
Orzeczenie TSUE dotyczy również wprowadzenia kursu średniego NBP w miejsce nieuczciwego zapisu dotyczącego mechanizmu przeliczeniowego. Takie rozwiązanie często proponują banki. Jak widać, zdaniem Trybunału nie ma ono podstaw prawnych.
TSUE jednoznacznie negatywnie odniósł się także możliwości usunięcia jedynie nieuczciwej części zapisu umownego, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku, który ma wpływ na jego istotę, czyli powoduje wypaczenie jego treści, niezgodnie z intencjami stron podpisujących umowę kredytu. Dotyczy to również zapisu o marży Banku, szczególnie w przypadku umów z dawnym GE Money Bankiem, co do których Bank BPH forsuje tezę o potrzebie stosowania tzw. testu niebieskiego ołówka. Metoda ta polega na usunięciu nieuczciwego postanowienia o marży banku, z pozostawieniem w mocy zapisu o posługiwaniu się na potrzeby dalszego rozliczania kredytu średnim kursem NBP. W przytoczonym wyroku możliwość taka została jednak stanowczo wykluczona.
Spłata w CHF i skutki abuzywności
Ważne znaczenie ma również ubiegłoroczny wyrok w sprawie C-19/20. Trybunał zaakcentował w nim, że zawarcie w późniejszym terminie aneksu do umowy nie wyłącza możliwości przeprowadzenia kontroli abuzywności postanowienia. Tak więc nawet jeśli aneks zastąpił zapisy niedozwolone w umowie, mamy prawo sprawdzić czy oryginalna umowa była zgodna z prawem i dobrymi obyczajami. Jest to dobra wiadomość szczególnie dla frankowiczów, którzy podpisali aneks wprowadzający możliwość spłaty bezpośrednio w CHF.
Trybunał wielokrotnie wypowiadał się, że umowę ocenia się według treści z dnia jej podpisania przez strony i nawet późniejsze aneksowanie jej nieuczciwych zapisów, nie sanuje (nie naprawia) pierwotnie abuzywnego charakteru tych postanowień. Sądy krajowe jednoznacznie uznają, że wprowadzenie spłaty we franku szwajcarskim na etapie wykonywania umowy nie przeszkadza w jej unieważnieniu.
Także w tym wyroku TSUE wykluczył możliwość wyeliminowania jedynie elementu nieuczciwej marży Banku, z pozostawieniem w mocy kursu średniego NPB na potrzeby dalszych przeliczeń. Takie częściowe wykreślenie niedozwolonego postanowienia jest niedopuszczalne.
W kwestii skutków zakwalifikowania zapisu umowy jako klauzuli abuzywnej, TSUE podkreślił, że sądy krajowe powinny realizować cele dyrektywy 93/13 i stosować wykładnię prounijną. Chodzi o to, aby doprowadzić do sytuacji faktycznej i prawnej, w jakiej konsument by się znalazł, gdyby podpisana przez niego umowa nie zawierała nieuczciwych postanowień. Eliminacja klauzuli powinna zarazem wywierać zniechęcający skutek dla przedsiębiorcy, w tym poprzez ustalenie, że umowa od początku była nieważna.
Brak spełnienia obowiązku informacyjnego przez bank, unieważnienie umowy
W procesach frankowiczów często przytaczana jest przez banki koncepcja uzupełnienia umowy przepisami art. 65 kodeksu cywilnego. Według TSUE z celu dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich wynika, że przedsiębiorca ma obowiązek przedstawić Kredytobiorcy jasne i zrozumiałe warunki zawieranej umowy. Jej postanowienia powinny umożliwić racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu waluty CHF stosowanego dla obliczenia kwoty rat kredytu w taki sposób, aby mógł on w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez bank. Nie trudno zgadnąć, że banki nie wywiązywały się z tego wymogu, co skutkowało masowym napływem pozwów frankowych.
Ustalenie przez sąd, że postanowienia umowne mają abuzywny charakter, nie może prowadzić do złagodzenia skutków nieuczciwej treści umowy. Jeśli wolą konsumenta jest jej unieważnienie, to sąd powinien wydać wyrok zgodny z żądaniem Kredytobiorcy.
Przymusowa restrukturyzacja Getin Noble Bank S.A. a zawieszenie spłaty kredytu
Aktualny wątek poruszył z kolei Sąd Okręgowy w Warszawie, kierując do TSUE pytanie dotyczące sporów frankowych toczonych przeciwko Getin Noble Bank S.A. W związku ze znacznym napływem wniosków o udzielenie zabezpieczenia roszczenia (zawieszenia spłaty bieżących rat kredytu) w związku z niedawnym wszczęciem wobec tego podmiotu przymusowej restrukturyzacji, sąd warszawski uznał za wskazane wypowiedzenie się w tej kwestii Trybunału.
Szacuje się, że stanowisko TSUE wpłynie na rozpoznanie wniosków blisko 10 tys. Kredytobiorców. Problem ten jest o tyle istotny, że kondycja finansowa Getin Noble Banku rodzi poważne wątpliwości co do możliwości przyszłego rozliczenia się z Kredytobiorcami, na wypadek unieważnienia umów kredytu frankowego. Zgodnie z ustawą o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania zabezpieczającego po wszczęciu przymusowej restrukturyzacji. Wbrew stanowisku Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, niektórzy sędziowie zdecydowali się jednak zabezpieczyć interesy frankowiczów, wstrzymując obowiązek dalszej spłaty. Z tego powodu Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił skierować tę kwestię do rozpoznania przez TSUE. O rozstrzygnięciu Trybunału niezwłocznie poinformujemy w przyszłym wpisie.
Masz kredyt frankowy i zastanawiasz się, czy możesz dochodzić unieważnienia umowy? Zachęcamy do przesłania dokumentów do bezpłatnej analizy na adres: frankowicze@chudzikowski.pl.
Skontaktuj się z nami
Plac Powstańców Śląskich 8/3
53-314 Wrocław
tel: 71 333 90 90
mail: kancelaria@chudzikowski.pl
Kancelaria Chudzikowski S.K.A.
NIP 899-291-43-44
Pl. Powstańców Śląskich 8/3 53–314 Wrocław
Nr konta w Nest Banku 24 2530 0008 2041 1071 5731 0001
Kancelaria Chudzikowski S.K.A. | kontakt: kancelaria@chudzikowski.pl | 2022 © all rights reserved