Zachowek — komu przysługuje? W jakiej wysokości przysługuje zachowek?
Czym jest zachowek?
Zachowek jest instytucją prawa spadkowego. Ma na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem za pomocą testamentu, darowizn, zapisów windykacyjnych.
Oczywiście spadkodawca może rozporządzać swoim majątkiem zgodnie ze swoją wolą. Może przekazać majątek wybranym osobom, rodzinie lub organizacji. Jednakże w praktyce oznacza to równocześnie, że osoby uprawnione do dziedziczenia z ustawy mogą żądać zachowku.
Więcej o instytucji zachowku piszemy w artykule „Komu przysługuje zachowek?”. W tym artykule rozważymy, kto jest zobowiązany do wypłacenia zachowku oraz jaka powinna być wysokość zachowku.
Komu oraz w jakiej wysokości przysługuje zachowek?
Uprawnionych do dziedziczenia ustawowego możemy podzielić na trzy grupy:
- zstępnych — dzieci (bądź wchodzące w przypadku dziedziczenia ustawowego w ich miejsce wnuki),
- małżonków,
- rodziców (bądź wchodzących w przypadku dziedziczenia ustawowego w ich miejsce dziadków).
Jaka powinna być wysokość zachowku?
Osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego (czyli zstępni, małżonkowie, rodzice) mają prawo do połowy wartości udziału spadkowego, który by im przypadał w przypadku dziedziczenia ustawowego. Nieco inaczej sytuacja wygląda, jeżeli z roszczeniem wystąpi osoba trwale niezdolna do pracy lub małoletnia. W takim wypadku zachowek powinien wynieść 2/3 wartości udziału spadkowego, który by im przypadał w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Warto też pamiętać, że przy określaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się tak zwanych spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zostali wydziedziczeni albo zrzekli się dziedziczenia.
Kto jest zobowiązany do wypłaty zachowku?
Wypłaty zachowku można dochodzić od spadkobierców testamentowych, zapisobierców, obdarowanych. Osoby te są solidarnie zobowiązane do wypłaty zachowku na rzecz pominiętych w spadkobraniu.
Jak obliczyć wysokość zachowku? Substrat zachowku
Aby ustalić wartość zachowku konieczne jest ustalenie czystej wartości spadku. Do wartości spadku dolicza się wartość darowizn oraz zapisów windykacyjnych, które poczynił spadkodawca. Ta suma to tak zwany substrat zachowku.
Czystą wartość spadku uzyskamy natomiast w wyniku różnicy pomiędzy wartością spadku według stanu z chwili śmierci spadkodawcy i według cen z chwili ustalenia wysokości zachowku, a sumą długów spadkowych. Przy ustaleniu wysokości zachowku nie są brane pod uwagę polecenia oraz zapisy zwykłe.
Należy mieć na uwadze, że nie każda darowizna jest uwzględniania przy ustalaniu substratu zachowku. Nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych. Pomija się także darowizny uczynione przez spadkodawcę więcej niż dziesięć lat licząc wstecz od otwarcia spadku (czyli od chwili śmierci spadkodawcy) na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Przedawnienie zachowku
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu.
Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem pięciu lat od otwarcia spadku.
Komu nie przysługuje zachowek?
Prawo do zachowku nie przysługuje osobom uznanym za niegodne dziedziczenia. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Wydziedziczenie
Prowadząc sprawę o zachowek należy być ostrożnym i przewidzieć wszystkie prawne możliwości tj. wydziedziczenie, odrzucenie spadku, niegodność do dziedziczenia czy rozwód. Każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia i dokładnej analizy, dlatego przed podjęciem kroków związanych z dochodzeniem zachowku czy sporządzeniem testamentu zachęcamy do kontaktu z prawnikiem.
Należy pamiętać, że okoliczności wydziedziczenia muszą być rzeczywiste. Nie można domagać się wydziedziczenia z powodów błahych czy zmyślonych. Choć polskie prawo gwarantuje możliwość wydziedziczenia, to możliwość ta jest bardzo ograniczona i występuje jedynie z następujących sytuacjach, gdy uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. nie wypełnia obowiązku alimentacyjnego);
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci (np. dokonał kradzieży, znęcał się psychicznie, fizycznie);
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. dziecko, które nie interesuje się rodzicem, nie pomaga w czasie choroby).
Należy mieć na uwadze, że nie każda darowizna jest uwzględniania przy ustalaniu substratu zachowku. Nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych. Pomija się także darowizny uczynione przez spadkodawcę więcej niż dziesięć lat licząc wstecz od otwarcia spadku (czyli od chwili śmierci spadkodawcy) na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Skontaktuj się z nami
Plac Powstańców Śląskich 8/3
53-314 Wrocław
tel: 71 333 90 90
mail: kancelaria@chudzikowski.pl
Kancelaria Chudzikowski S.K.A.
NIP 899-291-43-44
Pl. Powstańców Śląskich 8/3 53–314 Wrocław
Nr konta w Nest Banku 24 2530 0008 2041 1071 5731 0001
Kancelaria Chudzikowski S.K.A. | kontakt: kancelaria@chudzikowski.pl | 2023 © all rights reserved