Frankowicze i Sąd Najwyższy. Uzasadnienie uchwały SN. (aktualizacja 02.09.2021)

W ostatnim czasie ukazało się natomiast obszerne uzasadnienie pisemne majowej uchwały SN (III CZP 6/21, uchwała wraz z uzasadnieniem dostępna pod tym adresem. Przypomnieć należy, że Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że w razie zamieszczenia w umowie postanowienia niedozwolonego, jest ono od początku, z mocy samego prawa dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta. Przewidziano zarazem, że konsument może jednak, udzielając następczo świadomej i wolnej zgody, przywrócić mu skuteczność prawną. Jeśli się na to nie zdecyduje, a bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują wówczas odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy. 

W uzasadnieniu SN wyjaśnił, iż w przypadku stwierdzenia abuzywnego charakteru postanowienia umowy kredytowej, na sądzie krajowym ciąży obowiązek zaniechania stosowania nieuczciwej klauzuli, co do zasady bez możliwości ingerowania w jej treść. Powinien on wówczas wskazać stronom sporu, w szczególności konsumentowi, w obiektywny i wyczerpujący sposób konsekwencje prawne wyeliminowania niedozwolonego warunku – szczególnie jeśli prowadziłyby one do unieważnienia całej umowy. Tylko w takich warunkach zgodę konsumenta na dalsze obowiązywanie zakwestionowanych klauzul można uznać za wolną i świadomą. W żadnym innym wypadku nieuczciwy warunek umowny nie może wywierać wobec konsumenta skutków prawnych i podlega wyeliminowaniu z treści zobowiązania, co sąd powinien – o ile dysponuje odpowiednimi danymi – uwzględnić również z urzędu. 

Brak związania konsumenta treścią postanowienia abuzywnego należy przy tym interpretować w ten sposób, że klauzula nie wywołuje skutków prawnych od samego początku i z mocy prawa. Zabieg taki nie wpływa jednak na pozostałą część umowy, pod warunkiem że może ona funkcjonować z wyłączeniem nieuczciwego postanowienia. W przeciwnym razie – po dokonaniu oceny z zastosowaniem obiektywnego podejścia – można rozważyć upadek całej umowy, jeśli nie narażałby on konsumenta na ,,szczególnie niekorzystne konsekwencje”, przy czym za decydującą w tym względzie uznano wolę samego konsumenta. 

W konsekwencji świadczenia spełnione na podstawie wzruszonej umowy powinny być tratowane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. i w efekcie – podlegać zwrotowi. SN zaakcentował, że nienależny charakter mają przy tym zarówno spłacane przez konsumenta raty kredytu frankowego, jak i kwoty środków pieniężnych wypłaconych przez Bank. Oba świadczenia są przy tym od siebie niezależne, stosownie do przyjętej tzw. teorii dwóch kondykcji. Zaznaczył również, że bieg przedawnienia roszczeń restytucyjnych kredytobiorców rozpoczyna się dopiero w momencie zajęcia stanowiska co do dalszego bytu zakwestionowanych postanowień umownych, w każdym razie nie wcześniej niż w chwili powzięcia wiadomości o niedozwolonym charakterze umowy.  

W przywołanym uzasadnieniu SN nie rozwiał (z uwagi na zakres zadanego pytania prawnego) innych podnoszonych przez sądy krajowe wątpliwości. Jednak w ciągu ostatnich dni wpłynęły do niego dalsze zapytania, dotyczące m.in. właściwego sposobu wyliczeń kwoty ewentualnego wzbogacenia kredytobiorcy w razie uznania umowy kredytowej za nieważną (III CZP 54/21). Należy mieć nadzieję, że w oparciu o bogaty materiał normatywno-orzeczniczy, w niedalekiej przyszłości problematyczne zagadnienia dotyczące umów kredytów frankowych zostaną rozstrzygnięte w sposób zapewniający zharmonizowany standard wyrokowania, gwarantujący przy tym należytą ochronę interesów konsumenckich.

Przypominamy, że Kancelaria Prawna Chudzikowski z sukcesami pomaga osobom, które zostały oszukane przez banki stosujące klauzule abuzywne w umowach kredytów frankowych. Jeżeli mają lub mieli Państwo kredyt we frankach szwajcarskich, mogą Państwo skontaktować się z nami za pośrednictwem formularza, wiadomości e-mail: kancelaria@chudzikowski.pl lub numeru telefonu: 71 333 90 90. Dokonamy darmowej analizy Państwa umowy i podpowiemy, czego mogą Państwo domagać się od banku, który udzielił kredytu CHF.