Jak sprawnie odzyskać pieniądze od dłużnika?

Coraz więcej przedsiębiorców dotyka problem skutecznej egzekucji należności od dłużników. Najczęściej wyróżnia się trzy podstawowe sposoby (etapy) windykacji:

– działania przedsądowe – polubowne,

– działania sądowe,

– postępowanie egzekucyjne przed komornikiem.

Działania przedsądowe.

Jest to pierwszy etap windykacji, który należy rozpocząć jak najwcześniej. W jego ramach podejmowane są różne działania (telefoniczne, korespondencyjne, osobiste)  mające na celu zmobilizowanie dłużnika do uregulowania zaległości. Działania należy rozpocząć od wysłania do dłużnika wezwania do zapłaty, najlepiej listem poleconym. Wierzyciel przedstawia w nim podstawę żądania, jego wysokość, oraz ostateczny termin zapłaty. Na tym etapie warto jest uzyskać od dłużnika pisemne oświadczenie o uznaniu długu za bezsporne i wymagalne, co ma znaczący wpływ na ewentualne dalsze postępowanie sądowe (dokument taki jest podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a zalety tego przedstawione są w dalszej części).

Istnieje jeszcze możliwość zawarcia umowy cesji, czyli przelewu wierzytelności. Przelew wierzytelności regulują przepisy art. 509-518 Kodeksu cywilnego. Przelew to przeniesienie wierzytelności z majątku pierwotnego wierzyciela, do majątku osoby trzeciej na podstawie umowy zawartej między tymi osobami. Prawnym skutkiem przelewu jest przejście ze zbywcy na nabywcę wierzytelności wraz ze wszystkimi związanymi z nią prawami. Poza zmianą osoby wierzyciela przelew nie wprowadza żadnej zmiany samej treści wierzytelności. Do przelania wierzytelności co do zasady nie jest potrzebna zgoda dłużnika. Wiele podmiotów zajmuje się kupnem należności od nierzetelnych dłużników. Tego rodzaju czynność jest pewnego rodzaju alternatywą, gdyż w szybkim czasie uzyskujemy pieniądze. Minusem jest, że dostaniemy zdecydowanie mniej niż kwotę, na którą opiewa należność.

W przypadku braku możliwości porozumienia z dłużnikiem, co do zasad spłaty przez niego zobowiązań, ewentualnie po ustaleniu jego „złej” sytuacji finansowej należy jak najszybciej przejść do następnego etapu, tj. postępowania sądowego.

Działania sądowe.

Dla rozstrzygania spraw pomiędzy przedsiębiorcami właściwe są wydziały gospodarcze sądów, natomiast  w przypadkach, gdy choćby jedna strona nie jest przedsiębiorcą właściwe są wydziały cywilne.

Poniżej przedstawione zostanie kilka uwag, które mogą być pomocne dla powoda nie korzystającego z usług profesjonalnego pełnomocnika.

Sporządzenie pozwu. Już na tym etapie należy powołać wszystkie fakty i dowody wiadome stronie w pozwie lub w odpowiedzi na pozew (pisma, umowy, faktury, porozumienia, potwierdzenia wykonania robót, potwierdzenia odbioru towaru itd., a także nawet powołanie świadków). W przypadku, gdy fakty bądź dokumenty były znane w chwili składania pozwu, a nie zostały powołane w pozwie, możliwość ich powołania będzie istniała jedynie wówczas gdy zostanie wykazane, że nie zostały one powołane bez winy strony lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności (tzw. dyskrecjonalna władza sędziego).

Dla wykazania właściwości wydziału gospodarczego powód winien załączyć do sądu wydruk ze strony Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, gdzie zamieszczone są dane podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, a w przypadku spółki wydruk ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości (od powyższych wydruków nie są pobierane opłaty).

Do sądu możemy składać wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym bądź upominawczym.

Zaletą tego pierwszego jest to, iż:

– nieprawomocny nakaz w postępowaniu nakazowym jest tytułem zabezpieczenia, co oznacza, że możemy wystąpić do komornika o zabezpieczenie naszych należności poprzez zajęcie mienia dłużnika, niemniej w tym przypadku komornik uzależni wszczęcie postępowania od uiszczenia przez wierzyciela zaliczki,

– dłużnik chcąc złożyć zarzuty do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym musi opłacić wpis sądowy.

Podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym są:

– zaakceptowany przez dłużnika rachunek (czyli np. podpisany rachunek przez samego dłużnika lub osobę upoważnioną np. w przypadku sp. z o.o. osobą upoważnioną będzie osoba wskazana w odpisie z KRS, np. prezes zarządu spółki),

– wezwanie do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu,

– weksel, czek lub rewers, których wypełnienie nie budzi wątpliwości, lub,

– umowa, dowód spełnienia świadczenia niepieniężnego i dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku (tylko gdy obie strony są przedsiębiorcami).

Po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego – nakazu zapłaty, czekamy na uprawomocnienie, jeżeli pozwany nie złoży sprzeciwu bądź zarzutów w terminie 14 dni, nakaz uprawomocni się, zostanie nadana mu klauzula wykonalności i od tego momentu stanowić będzie tytuł wykonawczy uprawniający wierzyciela do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne.

Postępowanie egzekucyjne, to w zasadzie najważniejszy moment w procesie dochodzenia wierzytelności, bo to od niego będzie zależało, czy Wierzyciel będzie w posiadaniu pieniędzy, czy tylko w posiadaniu tytułu wykonawczego. Wniosek egzekucyjny składamy do wybranego komornika wraz z oryginałem tytułu wykonawczego. Kierując wniosek wskazujemy sposoby egzekucji, np. z ruchomości; z  wynagrodzenia za pracę; z rachunku bankowego; czy też z nieruchomości.

Tytuł wykonawczy utrzymuje swoją prawomocność przez okres 10 lat, który w przypadku prowadzenia egzekucji należy liczyć od daty uprawomocnienia się postanowienia komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Każde wszczęcie postępowania egzekucyjnego przerywa bieg przedawnienia i biegnie ono na nowo. Dlatego też jeżeli uzyskamy informację o zmianie sytuacji finansowej dłużnika warto skierować ponownie sprawę do komornika.

W przypadku braku informacji o majątku dłużnika, można zlecić komornikowi poszukiwanie go, niemniej jednak należy liczyć się z wezwaniem od komornika o wpłatę stosownej zaliczki na wydatki z tym związane. Wszelkimi kosztami prowadzonej przez komornika egzekucji obciążony będzie dłużnik, niemniej faktyczne odzyskanie tych należności możliwe będzie dopiero w przypadku skutecznej egzekucji.

W sytuacji egzekucji nieskutecznej z powodu wyzbycia się majątku warto rozważyć możliwości wniesienia skargi pauliańskiej z art. 527 KC, bądź wyjawienia majątku, a w przypadku dłużników – spółek kapitałowych zastanowić się nad możliwością przeniesienia odpowiedzialności ze spółki na zarząd na podstawie art. 299 KSH.