Upadłość konsumencka — jak wyjść z długów i zacząć z czystym kontem?

Nawet nie prowadząc działalności gospodarczej, prywatne osoby fizyczne także zaciągają wiele różnych zobowiązań, co w konsekwencji może doprowadzić do sytuacji, że nie są w stanie ich spłacić i stają się niewypłacalne względem wierzycieli. Kredyty bankowe, chwilówki, niespłacone karty kredytowe czy nieprzemyślane zakupy na raty, a to wszystko wraz z wysokim oprocentowaniem, doprowadzają do braku możliwości spłaty i poczucia bezradności wobec rosnącej spirali zadłużenia. W momencie, gdy zadłużenie nie wynika z naszego zawinionego działania, to istnieje szansa na uratowanie sytuacji i życia bez widma wciąż rosnącego zadłużenia, utrudniającego, a nawet uniemożliwiającego gromadzenie jakiegokolwiek majątku czy rozpoczęcie działalności gospodarczej. Pomimo, że utrata płynności finansowej może się wydawać sytuacją beznadziejną, nie musi ona jednak być stanem nieodwracalnym.

 

W celu uregulowania sytuacji niewypłacalności osoby fizycznej, ustawodawca wprowadził instytucję upadłości konsumenckiej (Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe). Upadłość konsumencka to proces oddłużania osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, tzn. możliwość umorzenia części jej zobowiązań. Regulacja ta dotyczy zarówno osób nieprowadzących we własnym imieniu działalności gospodarczej, jak i wspólników spółek osobowych, nieponoszących nieograniczonej odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki.

Podstawową przesłanką stanowiącą o możliwości ogłoszenia upadłości konsumenta jest jego niewypłacalność. Oznacza to, że wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć dłużnik, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, nawet względem jednego wierzyciela. Co istotne, nie ma znaczenia termin, w którym osoba zadłużona złoży wniosek o ogłoszenie upadłości do sądu, ważne jest natomiast jak zachowa się i jakie działania podejmie po wstąpieniu w stan niewypłacalności. Właśnie głównie od intencji zależeć będzie ocena sądu, czy osoba zadłużona nie działała świadomie z pokrzywdzeniem wierzycieli. W związku z tym, że głównym celem postępowania upadłościowego jest oddłużenie konsumenta, rolę drugorzędną odgrywa tu spłata wierzycieli.

 

Postępowanie upadłościowe może zostać przeprowadzone nawet w sytuacji braku majątku dłużnika, bowiem koszty postępowania są tymczasowo pokrywane ze Skarbu Państwa. Sąd po ogłoszeniu upadłości wyznacza syndyka, który w pierwszej kolejności przystępuje do sprzedaży majątku dłużnika i zaspokojenia jego wierzycieli. Najwięcej obaw powoduje w tym miejscu sprzedaż domu jednorodzinnego lub mieszkania należącego do dłużnika, jeśli są to składniki majątku wchodzącego do masy upadłości. Należy jednak zwrócić uwagę, że w sytuacji, gdy nieruchomość ta zaspokajała potrzeby mieszkaniowe dłużnika i osób pozostających na jego utrzymaniu, sąd na jego wniosek, w pierwszej kolejności przekaże mu część środków ze sprzedaży tej nieruchomości na pokrycie czynszu najmu mieszkania przez okres od jednego roku do nawet dwóch lat. Rozwiązanie to ma pomóc upadłemu w ustabilizowaniu jego sytuacji życiowej i materialnej.

 

Jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika pozwalają na całkowitą spłatę wszystkich zobowiązań, sąd przystąpi do drugiej fazy postępowania upadłościowego. Druga faza postępowania to restrukturyzacja zadłużenia upadłego polegająca na regulowaniu tych wierzytelności, które nie zostały spłacone na wcześniejszym etapie. (Sąd może jednak ten etap pominąć). Zaspokojenie pozostałych wierzycieli następuje na podstawie ustalonego przez sąd planu spłaty wierzycieli. Plan spłaty ustalany jest na okres nie dłuższy niż 3 lata, chyba że istnieje możliwość wcześniejszej spłaty wierzycieli. Plan zakłada harmonogram ustalający zakres oraz czas spłaty wierzycieli, zgodnie z którym dłużnik ma obowiązek spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, które nie zostały wykonane w pierwszym etapie postępowania. Plan ten, z korzyścią dla dłużnika, przewiduje możliwość spłaty ratalnej zadłużenia i ustalany jest przez sąd po uwzględnieniu możliwości zarobkowych upadłego i konieczności utrzymania osób pozostających na jego utrzymaniu. Rzetelne wykonywanie planu przez dłużnika stanowić będzie warunek do umorzenia części jego zobowiązań, a w wyjątkowych sytuacjach nawet całości zadłużenia. Planu spłat nie sporządza się w sytuacji, gdy sąd upadłościowy uzna, iż dłużnik nie byłby zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach ustalonego harmonogramu, a zatem wtedy gdy jego sytuacja życiowa nie pozwala na zgromadzenie jakiegokolwiek majątku.

 

Instytucja upadłości konsumenckiej stanowi „koło ratunkowe” dla osób, które utraciły płynność finansową i nie są w stanie uregulować swoich zobowiązań. Pozwala ona na uzyskanie pewnego komfortu psychicznego i powrotu do normalnego życia, bowiem z chwilą wszczęcia postępowania o ogłoszenie upadłości ulegają zawieszeniu wszelkie postępowania egzekucyjne prowadzone przez komorników, a z chwilą uprawomocnienia się takiego postanowienia egzekucje zostają umorzone. Ponadto wszelkie postępowania sądowe dotyczące składników majątkowych lub praw wchodzących w skład masy upadłości wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulegają zawieszeniu z urzędu.

Zgodnie z regulacjami ustawowymi, z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa. Cały majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości. Do masy upadłości nie wejdą natomiast przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Wyjątek stanowić będą przedmioty nabyte do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

 

Warto wskazać, że z chwilą ogłoszenia upadłości wierzyciele nie mogą już naliczać odsetek od wymagalnych wierzytelności. Dotyczy to jednak tych wierzytelności, które nie są zabezpieczone rzeczowo (np. hipoteką bądź zastawem). Odsetki od wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo mogą zostać zaspokojone w toku postępowania upadłościowego jedynie z przedmiotu zabezpieczenia. Z dniem umorzenia zobowiązań upadłego, sąd dokonuje wykreślenia dłużnika z rejestru dłużników i znów może on budować zaufanie.