Wady kredytów opartych o WIBOR
Kredyty złotowe oparte o WIBOR od początku roku częściej pojawiają się w doniesieniach medialnych. Zastąpienie WIBORU wskaźnikiem WIRON to temat, który niejednokrotnie pojawiał się w mediach w ostatnich miesiącach. Możemy dodać do tego kwestię inflacji poruszaną niemal na każdym kroku. W związku ze zwiększonym zainteresowaniem tematem WIBOR-u pojawia się również coraz więcej wątpliwości co do zgodności z prawem umów kredytów złotowych opartych o ten wskaźnik. Pojawiły się również pierwsze wyroki podważające zgodność z prawem niektórych umów złotowych opartych o WIBOR.
Czym jest WIBOR?
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to wskaźnik wysokości oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym. Mówiąc prościej: w teorii jest to stopa oprocentowania, po jakiej banki pożyczają sobie nawzajem pieniądze. WIBOR ustalany jest w każdy dzień roboczy.
WIBOR może mieć również wpływ na wysokość odsetek także w kredytach konsumenckich. Zarówno w kredytach ze zmienną, jak i stałą stopą procentową banki pobierają odsetki od wypłaconego kapitału. Jednak w przypadku kredytów ze zmienną stopą procentową nie wiemy, ile finalnie wyniesie oprocentowanie, ponieważ poza stałą marżą banku uwzględnia się w nich właśnie zmienną stopę procentową WIBOR. Wysokość WIBOR-u jest ustalana wspólnie przez największe banki.
Czy można zakwestionować kredyt oparty o WIBOR?
Przede wszystkim powinniśmy podkreślić, że w dotychczasowych postępowaniach dotyczących nieprawidłowości w umowach kredytowych, największe możliwości działania mają kredytobiorcy, w których umowach zawarto wadliwą klauzulę dotyczącą zmiennego oprocentowania. Bazując na naszych dotychczasowych doświadczeniach możemy powiedzieć, że szanse na wygraną w takich wypadkach są niemal pewne.
Mówiąc o wadliwej klauzuli mamy na myśli zapis, który przewiduje najczęściej szereg czynników wpływających na zmianę stóp procentowych, ale nie przewiduje obowiązku dla banku dla zmiany oprocentowania w sposób proporcjonalny i odpowiadający kierunkom tych fluktuacji. Takie zapisy powodują bowiem, że bank może dowolnie zmieniać oprocentowanie, także w sytuacji, w której parametry umowne ulegają zmianie na korzyść kredytobiorcy.
Musimy też podkreślić, że znaczące szanse na zakwestionowanie umowy istnieją również, gdy w umowie czynnikiem zmieniającym wysokość oprocentowania jest stawka WIBOR.
Znane są (przyjmowane przez sądy powszechne) argumenty wskazujące na nierynkowość tej stawki i nieodzwierciedlenie kosztów nabycia pieniądza. Wskazywane jest także, że często banki nie informowały kredytobiorców o ryzyku związanym z występowaniem tej stawki w kredycie. Kredytobiorca powinien zostać należycie poinformowany o ryzyku zmiennej stopy procentowej. Jeśli tak się nie stało, to ma on obecnie znaczącą podstawę do zaskarżenia umowy.
Są już także pierwsze wyroki na korzyść kredytobiorców. Niektóre wyroki wraz z opisem zamieściliśmy w poprzednim artykule o kredytach opartych o wskaźnik WIBOR.
Dlaczego WIBOR jest nieuczciwy?
Brak odpowiedniej informacji (brak przejrzystości postanowień umownych)
Kredytobiorcy niejednokrotnie nie byli informowani o tym, w jaki sposób ustalany jest wskaźnik WIBOR. W szczególności nie otrzymywali dokumentów, w których byłaby opisana cała procedura. Tym samym konsumenci godzili się, aby w ich umowie znalazł się wskaźnik, o którym w zasadzie większość z nich nie miała żadnej wiedzy.
Należy podkreślić, że nawet szeroka informacja o możliwych wzrostach stawki i o wpływie wzrostów na wysokość raty kredytu nie spełnia kryteriów przejrzystości podnoszonych w TSUE, gdy kredytobiorca nie miał przedstawionej realnej alternatywy (jaką były kredyty ze stałym oprocentowaniem). A w okresie historycznie najniższych wartości WIBOR banki w zasadzie nie oferowały kredytów ze stałym oprocentowaniem.
W niektórych kredytach powiązanych ze stawką WIBOR wykazanie nieuczciwego sposobu ustalania oprocentowania zmiennego jest łatwiejsze. Ma to odniesienie do umów, w których banki przewidywały tzw. klauzule minimalnego oprocentowania kredytu. W takich umowach możemy znaleźć klauzule o takiej lub podobnej treści: „oprocentowanie kredytu jest zmienne, ale nie może być niższe niż…”. Rozkład ryzyka w tego typu umowach był jawnie i skrajnie niekorzystny dla konsumenta.
Nadużycia banków przy ustalaniu wskaźnika WIBOR
Wspomnieliśmy wcześniej, że wskaźnik WIBOR jest ustalany na podstawie wysokości oprocentowania stosowanego w pożyczkach międzybankowych. Oznacza to, że de facto to właśnie banki decydują czy ten wskaźnik ma wzrosnąć, czy spadać. Oczywiście im wyższy wskaźnik, tym wyższe zarobki banków.
Ponadto WIBOR to wskaźnik sztuczny. W ostatnich latach nie występowały pożyczki międzybankowe udzielane na 3 czy 6 miesięcy, a zatem ustalenie wskaźnika WIBOR opierało się na teoretycznych ustaleniach między bankami.
Podwójny zarobek banków
Co do zasady (i zgodnie z przepisami Prawa bankowego) banki powinny zarabiać na marży kredytu. Obecnie jednak banki zarabiają nie tylko na marży, ale i na podwyższonym wskaźniku WIBOR. Tak naprawdę koszt pozyskania środków pieniężnych dla banków jest zdecydowanie niższy niż ten wskaźnik.
Nieograniczone ryzyko wzrostu poziomu stóp procentowych
Banki nieraz przerzucały ryzyko związane ze wzrostem poziomu stóp procentowych na klientów. Był to mechanizm analogiczny do tego, z jakim mogliśmy się spotkać w przypadku kredytów frankowych. Banki nie zaoferowały klientom żadnego mechanizmu, który chroniłby ich przed nagłym i znaczącym wzrostem oprocentowania.
Czemu WIBOR wpływa na wadliwość kredytów złotowych?
- Zgodnie z art. 69 ustawy Prawo bankowe, oprocentowanie to główny element wynagrodzenia dla banku zaliczający się do tzw. esentialia negotii, czyli istotnych elementów umowy. Zarówno Sąd Najwyższy w uchwale z dnia z 22 maja 1991 r. nr III CZP 15/91, jak i Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 10 października 2017 r. do sprawy o sygn. VI ACa 726/16 sprzeciwiły się wpływaniu tylko przez jedną stronę umowy na wysokość świadczeń. Takie działanie zostało ocenione za sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego i zakwalifikowane jako przekroczenie granic swobody umów. Tymczasem to wyłącznie sektor bankowy decyduje o wysokości WIBOR-u, gdyż jego poziom jest ustalany każdego dnia roboczego jako średnia arytmetyczna z danych przekazywanych przez 10 największych banków w Polsce. Kredytobiorca, jako strona umowy, nie ma żadnego wpływu na wysokość oprocentowania.
- Wartość wskaźnika WIBOR kilkakrotnie przewyższa koszt pozyskiwania przez banki pieniądza na akcję kredytową. Banki nie pozyskują pieniędzy na kredyty od innych banków, ale głównie obracają środkami pochodzącymi z depozytów klientów, zaś te są oprocentowane o wiele niżej. Wskaźnik WIBOR jest zatem nieadekwatny do źródeł finansowania i nie odzwierciedla ceny, po jakiej banki pozyskują środki na kredyty.
- WIBOR nie bazuje na realnych transakcjach, ale na deklaracjach banków, po jakiej cenie pożyczyłyby sobie pieniądz na okres 3 lub 6 miesięcy. Takich transakcji prawie w ogóle nie ma na rynku międzybankowym od czasu wybuchu światowego kryzysu gospodarczego w 2008 roku. Trudno więc uznać, że WIBOR jest obiektywny, miarodajny i oddaje realia rynku.
- Wskaźnik WIBOR nie spełnia wymogów unijnego rozporządzenia BMR, które stanowi, że wysokość indeksów powinna opierać się o rzeczywiste dane wejściowe, a nie dane deklaratywne. Co prawda przewidziane zostały procedury na wypadek, gdyby nie było rzeczywistych transakcji, na podstawie których można byłoby ustalić wysokość wskaźników, ale takie sytuacje mogą zdarzać się wyjątkowo, a nie być regułą.
Kredyty oparte o WIBOR w sądach
Niektóre umowy kredytowe ze wskaźnikiem WIBOR są obecnie kwestionowane w sądach. Dzieje się tak dlatego, że — poza wcześniej wspomnianymi kwestiami — banki nie dopełniły ciążących na nich obowiązków informacyjnych. Kredytobiorcy powinni zostać poinformowani o ryzyku wiążącym się z zaciągnięciem kredytu z oprocentowaniem zmiennym i ekonomicznych skutkach zawarcia tego typu umowy.
Praktyka pokazuje, że banki jedynie w sposób ogólny wyjaśniały czym jest WIBOR. Ponadto kredytobiorcy nie byli informowani o okolicznościach, w jakich może dojść do zmiany wysokości tego wskaźnika. Nie dowiadywali się też, że wysokość WIBOR-u ma wpływ na oprocentowanie i wysokość rat.
Wyroki sądowe w sprawie kredytów opartych o WIBOR
Sądy już niejednokrotnie opowiadały się za poglądem, że oprocentowanie oparte na wskaźniku WIBOR jest ustalane w sposób nieprawidłowy i nieuczciwy w stosunku do konsumenta. Część takich wyroków opisywaliśmy w poprzednim artykule dotyczącym kredytów złotowych opartych o WIBOR. Jednak nie są to jedyne wyroki:
1. Wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 27 marca 2018 r. Sąd oddalił roszczenia Banku skierowane przeciwko kredytobiorcy złotówkowemu, argumentując to tym, że umowa kredytu zawierała niedozwolone postanowienia umowne dotyczące zasad ustalania oprocentowania.
2. Wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia z dnia 8 grudnia 2022 (sygn. IX C 1132/19). Wyrok dotyczył kredytu hipotecznego w złotych zaciągniętego w 2006 roku w Banku Credit Agricole. Sąd ocenił, że mechanizm zmiany oprocentowania kredytu był nietransparentny i w związku z tym uznał umowę za nieważną. Sąd też wskazał:
„W przedmiotowej sprawie nie można uznać, [...] postanowienia normujące sposób wyliczenia wysokości zobowiązania powódki zostały jednoznacznie sformułowane, mimo, jak się wydaje, ich zrozumienia na poziomie gramatycznym. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania, z treści umowy i dokumentów stanowiących jej integralną część, nie sposób dokonać wyliczenia zmiennego oprocentowania, a tym samym – wysokości zobowiązania. Tym samym powódka nie była w stanie [...] wyliczyć wysokość zobowiązania. Również powołany w sprawie biegły sądowy z zakresu bankowości w swojej opinii wskazał, że wyliczenie oprocentowania kredytu w oparciu o postanowienia umowy, bez dołączenia współczynników zmian podanych w aktualnych tabelach oprocentowania, o których mowa w regulaminie było niemożliwe. […] Bank miał obowiązek jasnego i precyzyjnego wskazania powódce, na czym polega ryzyko walutowe, jak wpływa na zobowiązania wynikające z umowy, jakie wiążą się z tym niebezpieczeństwa, jak może zmieniać się koszt umowy. W tym miejscu przytoczyć należy uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt II CSKP 464/22 (opublikowane na stronie internetowej Sądu Najwyższego), że >>prawidłowa informacja powinna uwzględniać kilka istotnych elementów. Przede wszystkim uświadamiać konsumentowi – wyraźnie i z należytą powagą – że ryzyko silnej deprecjacji jest trudne do oszacowania w perspektywie długookresowej […] i nie powinno być lekceważone (pozostaje realne). […] Zdaniem Sądu, pozwana nie dochowała standardów obowiązujących profesjonalne podmioty finansowe, a nadto nie udowodniła, aby przedmiotowe klauzule tworzące mechanizm indeksacyjny były wspólnie ustalane przez strony umowy<<”.
3. Postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli. Sąd w dniu 15 grudnia 2022 roku zawiesił na czas trwania procesu spłatę całości rat kredytu gotówkowego zaciągniętego w lutym 2022 roku w banku BNP Paribas Bank Polska S.A.
4. Postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 2 stycznia 2023 r. Sąd udzielił zabezpieczenia powództwa w ten sposób, że do końca trwania procesu Powódka będzie płaciła raty kapitałowo-odsetkowe oprocentowane na poziomie stałej marży.
5. Postanowienie Sądu Rejonowego w Zwoleniu z dnia 16 stycznia 2023 r. Sąd udzielił zabezpieczenia powództwa w ten sposób, że do zakończenia postępowania sądowego rata kredytu będzie oprocentowana na poziomie marży wynoszącej 1,7%.
6. Postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie (sygn. akt I C 599/22). Sąd udzielił zabezpieczenia w ten sposób, że została zawieszona spłatę rat kredytu oprocentowanego według formuły WIBOR plus marża. Co interesujące — sprawa dotyczyła kredytu z odroczoną spłatą części należności, a formuła oprocentowania WIBOR plus marża została wprowadzona do umowy w drodze aneksu.
Co można zyskać kwestionując umowę opartą o WIBOR?
Jeśli zdecydujesz się zakwestionować umowę kredytu złotowego z oprocentowaniem opartym o WIBOR, możesz odzyskać całe oprocentowanie na skutek zapłaconego WIBOR-u (część zmienną oprocentowania) lub unieważnić umowę kredytu w całości.
Jeżeli masz pytania lub zastanawiasz się nad zakwestionowaniem swojej umowy kredytowej zadzwoń lub napisz do nas. Od 2016 roku z sukcesem pomagamy kredytobiorcom, którzy wzięli kredyty złotowe lub CHF.
Skontaktuj się z nami
Plac Powstańców Śląskich 8/3
53-314 Wrocław
tel: 71 333 90 90
mail: kancelaria@chudzikowski.pl
Kancelaria Chudzikowski S.K.A.
NIP 899-291-43-44
Pl. Powstańców Śląskich 8/3 53–314 Wrocław
Nr konta w Nest Banku 24 2530 0008 2041 1071 5731 0001
Kancelaria Chudzikowski S.K.A. | kontakt: kancelaria@chudzikowski.pl | 2023 © all rights reserved