Zachowek — czym jest? Komu przysługuje zachowek?

Wydawać by się mogło, że jeżeli nie uwzględniono Cię w testamencie lub ustawowo należny Tobie majątek (np. mieszkanie) otrzyma w darowiźnie ktoś inny, droga jest zamknięta i nie przysługuje Ci żadne roszczenie co do schedy zmarłego. Jednak osoby bliskie spadkodawcy, które byłyby powołane do dziedziczenia z mocy ustawy, są chronione dzięki art. 991 Kodeksu Cywilnego czyli instytucji zachowku.

Czym jest zachowek?

Jednym z często wpisywanych w wyszukiwarkę haseł jest „co to jest zachowek i kto ma do niego prawo”. Przyjrzyjmy się więc dokładniej, w jaki sposób zachowek chroni osoby bliskie spadkodawcy.

Zachowek jest to uprawnienie, którego zadaniem jest ochrona najbliższych osób spadkodawcy. Oznacza to, że jeżeli określona w ustawie grupa osób nie znajdzie się np. w kręgu spadkobierców testamentowych, może żądać od osoby powołanej do spadku zapłaty kwoty pieniężnej rozumianej jako pewnego rodzaju substytut spadku.

Więcej informacji o zachowku m. in. kiedy zachowek przedawnia się, o substracie zachowku czy o kwestii wydziedziczenia piszemy we wpisie „Zachowek — komu przysługuje? W jakiej wysokości przysługuje zachowek?”.

Kto może ubiegać się o zachowek?

Krąg osób uprawnionych do zachowku znajdziemy w art. 991 §1 Kodeksu Cywilnego. Znajdziemy tam informację, że zachowek przysługuje zstępnym spadkodawcy, małżonkom oraz rodzicom spadkodawcy. Nieco upraszczając: zachowek przysługuje nam, jeżeli nie znaleźliśmy się w kręgu spadkobierców testamentowych po rodzicach, mężu lub żonie albo po naszych dzieciach.

Przy okazji należy podkreślić, że osoby wskazane w art. 991 § 1 Kodeksu Cywilnego nabywają uprawnienia do zachowku w takiej kolejności w jakiej dochodzi do dziedziczenia ustawowego, do niego natomiast pierwsi powołani są: żona lub mąż oraz dzieci.

Na przykład: Zmarły spadkodawca posiadał małżonkę, dwójkę dzieci oraz oboje rodziców. Do zachowku uprawnieni będą tylko małżonka i dwójka dzieci.

Analogicznie sytuacja kształtuje się, jeśli spadkodawca posiadał szersze grono zstępnych — tylko uprawnieni do dziedziczenia w pierwszej kolejności będą mogli starać się o zachowek.

Na przykład: Jeśli zmarły miał dzieci, wnuki oraz prawnuka, uprawnienie do ubiegania się o zachowek będą miały tylko dzieci spadkodawcy.

Warto rozważyć również przykład, kiedy jedno z dzieci spadkodawcy zmarło wcześniej pozostawiając potomstwo:

W przypadku, kiedy spadkodawca posiadał syna i córkę (z czego syn zmarł 5 lat wcześniej pozostawiając po sobie trójkę wnuków spadkodawcy), do zachowku uprawnieni będą: córka spadkodawcy oraz dzieci zmarłego syna.

Wyłączenie prawa do zachowku

Należy jednak nadmienić, że nie w każdym przypadku może nam przysługiwać prawo do zachowku — nawet, jeżeli powyższe przesłanki się ziszczą. Istnieją bowiem wyłączenia, które mogą pozbawić nas prawa do zachowku. Pozbawić prawa do zachowku może:

wydziedziczenie testamentowe,
uznanie osób orzeczeniem Sądu niegodnych dziedziczenia,
odrzucenie spadku,
zawarcie ze spadkodawcą umowy o zrzeczenie się dziedziczenia,
wystąpienie spadkodawcy przed śmiercią o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka (o ile było uzasadnione),
pozostawanie w separacji ze spadkodawcą.

Jeśli znajdujesz się w gronie spadkobierców ustawowych i pragniesz ubiegać się o zachowek, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Prawną Chudzikowski. Nasi specjaliści od prawa spadkowego i nieruchomościowego na pewno odpowiedzą na nurtujące Państwa pytania oraz pomogą wyegzekwować należne Państwu roszczenie.