Udzielanie pożyczek przez Fundacje Rodzinne

W naszych publikacjach niejednokrotnie zaznaczaliśmy, że fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarcza wyłącznie w zakresie określonym w ustawie. Ustawodawca w zamkniętym katalogu dozwolonej działalności zawarł możliwość udzielania przez takie fundacje pożyczek, przy czym mechanizm ich udzielania został opisany w sposób szczególny. Fundacje rodzinne powinny udzielać pożyczek na określonych w ustawie warunkach, aby nie narazić fundacji jak i pożyczkobiorców na niekorzystne skutki podatkowe.

Chcesz założyć fundację rodzinną? Napisz do nas!

Komu Fundacja Rodzinna może udzielać pożyczek?

W pierwszej kolejności należy wskazać, że fundacja rodzinna może udzielać pożyczek tylko podmiotom wskazanym w ustawie o fundacji rodzinnej, a są to zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 5):

spółki kapitałowe, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
spółki osobowe, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
beneficjenci.

Kierując się wykładnią przepisów oraz niejednokrotnym stanowiskiem Krajowej Informacji Skarbowej wydawanym w interpretacjach indywidualnych, należy stwierdzić, że wszelkie pożyczki udzielone przez fundację rodzinną podmiotom innym niż wyżej wskazane wykraczać będą poza podstawową działalność fundacji (stanowić będą działalność niedozwoloną), czego konsekwencją będzie niekorzystne dla fundacji opodatkowanie.

Udzielanie pożyczek fundatorowi Fundacji Rodzinnej

Powyższe prowadzi do wniosków, że udzielania przez fundację rodzinną pożyczek ogranicza się do podmiotów z którymi jest ona bezpośrednio powiązana. Jeżeli fundacja rodzinna chce udzielać pożyczek fundatorowi, wówczas musi nadać mu w statucie uprawnienie beneficjenta. Samo założenie fundacji rodzinnej nie powoduje, że staje się on ex lege beneficjentem. Jeżeli więc fundacja rodzinna ma zamiar udzielania pożyczek na rzecz fundatora, musi znaleźć się on w kręgu beneficjentów. W przeciwnym razie nie spełni przesłanek art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, a udzielona mu pożyczka stanowić będzie działalność niedozwoloną.

Podatek do pożyczek Fundacji Rodzinnych

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) fundacja rodzinna zwolniona jest z podatku CIT od dochodu uzyskanego w ramach swojej działalności mieszczącej się w katalogu art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. Oznacza to, że jeżeli fundacja udzieli pożyczki podmiotom innym niż opisane powyżej, każdy dochód uzyskany w ramach udzielonej pożyczki (np. prowizje, odsetki) objęty będzie podatkiem CIT w wysokości 25%.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

Pożyczka udzielona przez fundację rodzinną spółce kapitałowej (sp. z o.o., akcyjna, prosta spółka akcyjna), w której fundacja posiada udziały albo akcje, korzysta ze zwolnienia z PCC (na podstawie art. 9 pkt 10 lit. i. ustawy PCC). Omawiane zwolnienie nie zostało jednak przewidziane w przypadku pożyczek udzielanych spółkom osobowym, które zobowiązane są do zapłaty PCC na takich samych zasadach jak beneficjenci.

Zwolnienia z podatku PCC w przypadku udzielania pożyczek przez fundacje rodzinną swoim beneficjentom oraz spółkom osobowym, w których jest wspólnikiem, można oprzeć na podstawie art. 2 pkt 4 lit. b ustawy PCC w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT. Usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych podlegają zwolnieniu z podatku od towarów i usług.

Wskazać należy, że fundacja rodzinna w ramach prowadzonej działalności może udzielać pożyczek, a zatem w takim przypadku podlega zwolnieniu z podatku VAT a w konsekwencji również z podatku PCC. W odmiennym przypadku opodatkowanie PCC w wysokości 0,5 % (od kwoty pożyczki) ciąży na pożyczkobiorcy.

Podatek od ukrytych zysków?

Udzielenie pożyczki przez fundację rodzinną na rzecz beneficjenta niesie za sobą ryzyko powstania ukrytych zysków. Te objęte są opodatkowaniem w wysokości 15%. Co zatem należy robić, aby się przed nimi chronić? Najważniejszym jest, aby warunki udzielenia kredytu nie budziły zastrzeżeń w sferze podatkowej. Z tego względu pożyczki powinny w sposób szczególny regulować: zwrot pożyczki, czas trwania umowy i odsetki.

Warunki, na jakich powinna zostać udzielona pożyczka Fundacji Rodzinnej

raty podlegające zwrotowi w danym roku podatkowym muszą zostać zwrócone przed dniem złożenia przez fundację rodzinną deklaracji o wysokości dochodu osiągniętego w danym roku podatkowym. Wszystkie kwoty zwrócone po tym dniu zakwalifikowane zostaną jako ukryty zysk i objęte 15% podatkiem,
maksymalny czas trwania pożyczki nie może przekroczyć 10 lat. Pożyczki zawarte na czas dłuższy objęte będą 15% podatkiem,
odsetki umowne naliczane muszą być one zgodnie z zasadami rynkowymi. W razie ustalenia odsetek na poziomie innym niż rynkowy, pożyczka potraktowana zostanie jako ukryty zysk. Fundacja rodzinna zobowiązana będzie do zapłaty 15% podatku od różnicy pomiędzy odsetkami rynkowymi, a odsetkami naliczonymi.

Dla pożyczek udzielonym przez fundacje do spółek, o których mowa powyżej ustawodawca wymaga jedynie zasad z pkt. 3) tzn. naliczania odsetek zgodnie z zasadami rynkowymi, co nie oznacza oczywiście, że w przypadku takich pożyczek występuje dowolność działania, a kwestia dotycząca oprocentowania jest jedynym wymogiem.

Pożyczki Fundacji Rodzinnych udzielane na czas nieokreślony

Do niedawna wątpliwości budziła kwestia pożyczek udzielonych na czas nieokreślony. Takie bowiem nie są przecież ani pożyczkami udzielonymi na mniej niż 10 lat, ani pożyczkami udzielonymi na ponad 10 lat. Wydawać by się mogło więc, że nie może być w tym przypadku mowy o 15% procentowym podatku od ukrytych zysków.

Ministerstwo Finansów wyjaśniło jednak, że przepis ma na celu objęcie podatkiem wszelkich pożyczek, których faktyczny czas obowiązywania wynosi ponad 10 lat (tzn. jeżeli pożyczkę udzielono na mniej niż 10 lat, a ostateczny czas trwania umowy przekroczył tę barierę, trzeba liczyć się z 15% podatkiem).

Taką interpretację trzeba uznać za zgodną z wykładnią celowościową tego przepisu. Jeżeli bowiem pożyczki udzielone na czas nieokreślony nie byłyby objęte podatkiem od ukrytych zysków, niecelowym byłoby udzielanie pożyczek na czas określony – ponad 10 letni, a sam przepis stałby się martwy.

Fundacja rodzinna nadal budzi wiele kontrowersji w zakresie dozwolonej działalności gospodarczej, a same przepisy regulujące funkcjonowanie fundacji nad są niejasne.