Kredyty frankowe: indeksowane, denominowane i waloryzowane. Czym są? Czym się różnią?

Tematyka kredytów frankowych zdążyła już zdobyć szeroki rozgłos. Pytania o kredyty we frankach, ich problematykę i odmiany (kredyt indeksowany, denominowany i waloryzowany) pojawiają się coraz częściej w przestrzeni publicznej oraz w internecie. Sam fakt nagłośnienia tego tematu nie rozwiewa wątpliwości związanych z rozróżnianiem poszczególnych rodzajów kredytu. Również same banki niekonsekwentnie posługują się określeniami związanymi z kredytami walutowymi. Czym zatem jest kredyt indeksowany, denominowany i waloryzowany?

Kredyt indeksowany i denominowany — informacje ogólne

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 11 lutego 2021 r. (I ACa 646/20) zauważył, że w polskim porządku prawnym nie istnieje ustawowa definicja kredytu denominowanego i indeksowanego. W prawie cywilnym obowiązuje jednak koronna zasada swobody umów (art. 353¹ KC). To zasada pozwalająca na elastyczne ukształtowanie stosunku prawnego. Zasada swobody umow znajduje zastosowanie także w ustaleniu obowiązków stron umowy kredytu.

Przywołując wskazane wyżej stanowisko Sądu:

„Przyjmuje się powszechnie, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest de facto kredytem złotowym, gdyż jedynie na skutek denominacji lub indeksacji jego saldo wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany”.

Oznacza to, że uruchomienie kredytu indeksowanego oraz denominowanego następuje w walucie polskiej. Saldo kredytu wyrażone w walucie obcej (na przykład frankach szwajcarskich) przelicza się na złote polskie po kursie z dnia uruchomienia kredytu. Spłata rat kredytu również następuje w złotówkach. W niewielu przypadkach w umowach kredytowych zastrzeżono spłatę bezpośrednio w walucie obcej. Warto również wspomnieć, że możliwość spłaty w CHF wprowadzono na mocy ustawy antyspreadowej z dnia 29 lipca 2011 r.

Kredyt indeksowany

Kredyt indeksowany można rozpoznać po tym, że kwota kredytu wyrażona jest w złotych polskich, lecz wysokość sumy wypłacanej kredytobiorcy jest określana (indeksowana) według kursu innej waluty (np. CHF). Na podobnej zasadzie ustalana jest również wysokość rat kredytowych — każdą ratę przelicza się w dniu zapłaty na złotówki stosownie do kursu franka szwajcarskiego. W tym miejscu należy podkreślić, że przeliczenie rat następuje po kursie sprzedaży.

Kredyt denominowany

Przy kredycie denominowanym do waluty obcej bank udziela Kredytobiorcy kredytu w wysokości określonej kwoty wyrażonej w walucie obcej (np. CHF). Jednak bank wypłaca równowartość wskazanej w kwoty w złotówkach. Przy umowie tego typu kredytobiorca uzyskuje środki pieniężne w walucie polskiej, ale wysokość kredytu ustalona jest w walucie obcej. W momencie wypłaty kredytu następuje przeliczenie z CHF na PLN według kursu wymiany określonego przez bank.

Kredyt waloryzowany

Najwięcej problemów przysparza termin „kredyt waloryzowany”. Waloryzacja jest zasadą prawną mającą chronić wierzycieli (w tym banki) przed wysoką inflacją i innymi czynnikami wpływającymi na siłę nabywczą pieniądza. Pozwala ona zmieniać wartość pieniężną świadczenia (w tym spłatę raty kredytu) tak, aby wierzyciel otrzymał kwotę o takiej samej sile nabywczej, jak kwota, która została od niego pożyczona. Mówiąc krótko: waloryzacja określa zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania.

Czym zatem jest kredyt waloryzowany? Banki i niektóre sądy traktują to określenie jako synonim kredytu indeksowanego. Jednak w orzecznictwie ugruntowało się stanowisko, że waloryzacji poddaje się zarówno kredyty indeksowane, jak i denominowane kursem waluty innej niż waluta polska, odmawiając im charakteru walutowego (m.in. wyrok SN z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18).

Kredyt indeksowany i denominowany — „odfrankowienie” czy unieważnienie kredytu CHF?

Zakwalifikowanie kredytu jako indeksowanego wprowadza względem frankowicza możliwość dochodzenia „odfrankowienia” zobowiązania. Roszczenie to polega na żądaniu usunięcia z umowy kredytowej mechanizmu indeksacji – jako postanowienia niedozwolonego – i przekształcenie kredytu frankowego na zwykły kredyt złotówkowy. „Odfrankowienie” kredytu prowadzi do uznania, że kredytobiorca od początku spłacał raty w zawyżonej wysokości, przez co bank zostaje zobowiązany do zwrotu nadpłaty.

W przypadku kredytu denominowanego wyeliminowanie postanowień abuzywnych powinno skutkować unieważnieniem umowy w całości. Sądy wskazują, że po usunięciu zakwestionowanych zapisów z umowy, staje się ona niemożliwa do wykonania. Po usunięciu klauzul abuzywnych zabraknie bowiem w umowie postanowienia, które określi sposób przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej we franku szwajcarskim (CHF) na złotówki (PLN), jak i samą kwotę kredytu.

Orzecznictwo SN w sprawach frankowych

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano dotychczas, że konsekwencją stwierdzenia niedozwolonej klauzuli umownej, spełniającej wymagania art. 385¹ § 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie. Jednak już po wydaniu rozstrzygnięcia w sprawie C-260/18 Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 (II CSK 483/18) przedstawił wykładnię uwzględniającą wnioski płynące z przedstawionej judykatury TSUE. Na tle sporów sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozstrzygnięcie powinno polegać na rozpatrzeniu w istocie jedynie dwóch możliwości:

w pierwszej kolejności poddane musi być ocenie stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników (essentialia negotii) umowy nazwanej kredytu bankowego i gdy taką wolę wyrazi konsument,
druga możliwość to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia.

Z całą stanowczością będziemy bronić stanowiska Sądu Najwyższego i liczymy, że oczekiwana uchwała Sądu Najwyższego (sygn. III CZP 11/21) będzie powieleniem dotychczasowej linii orzeczniczej, a w szczególności dorobku Trybunału Sprawiedliwości UE (C-260/18, C-19/20 oraz C-212/20).

Jeżeli chcą Państwo unieważnić lub „odfrankowić” swój kredyt, zapraszamy do kontaktu za pośrednictwem formularza lub pod numerem telefonu 71 333 90 90. Oferujemy darmową i niezobowiązującą analizę umowy kredytu, po której powiemy, co mogą Państwo zyskać, jeśli Państwa bank zastosował w umowie klauzule niedozwolone.

Nasze inne publikacje dotyczące kredytów frankowych:

Czy frankowicze powinni obawiać się roszczeń banków?

Prokuratura wspiera frankowiczów!

Jak wybrać kancelarię, która pomoże w sprawie kredytu frankowego?